Toekomst voor gezin en Kerk

Hoe kan een vergadering van drie weken een ommekeer betekenen voor de pastoraal over heel de wereld? Het zal van de toepassing van de geest van de synode afhangen. Alle vormen van samenleven hebben de volle aandacht gekregen van de 270 kardinalen en bisschoppen en van de 40 leken en 20 vertegenwoordigers van andere christelijke kerken. In een open dialoog in taalgroepen en in de grote vergaderzaal zijn alle situaties in de verschillende landen van de wereld openlijk en diepgaand besproken. Ze werden ook tegen het licht gehouden van de Schrift en van de leer van de Kerk.

De dertien taalgroepen hebben de basistekst, resultaat van de eerste synode van 2014 én van de twee ruime bevragingen, grondig bestudeerd. Ze hebben aangebracht wat deze synode als boodschap moest uitsturen naar de wereld. Twee woorden hebben de synode beheerst: openheid en waarheid. Er is zeer aandachtig geluisterd en gezocht naar de beste wijze om de mensen, in welke situatie ze zich ook bevinden, kansen te bieden om volwaardig deel uit te maken van de geloofsgemeenschap.

Natuurlijk zijn er spanningen merkbaar in zulke wereldvergadering. De context waaruit de deelnemers komen, de geschiedenis die de verschillende landen doormaken, bepaalt veel. Spanningen ook tussen diegenen die eerder zoeken naar zekerheid en dus de doctrine vooropstellen, tegenover hen die allereerst pastoraal willen denken vanuit de moeilijke situatie van veel gezinnen. Paus Franciscus heeft de nadruk gelegd op de noodzaak om allereerst te luisteren en vandaar te zoeken naar pastorale begeleiding. “Het is niet genoeg te horen”, zei hij, “je moet ook luisteren”. De sympathieke aanwezigheid van de paus heeft de sfeer van de synode zeker beïnvloed. Hij was aanwezig in alle plenaire vergaderingen en was graag met ons aan de koffie in de pauze.

Veel aandacht is gegaan naar de situatie van de vluchtelingen in verschillende landen van de wereld, niet alleen in West-Europa. Wat betekent het als gezin op de vlucht te zijn, kinderen te moeten opvoeden in een vluchtelingenkamp of opvangcentrum, te leven in angst en onder terreur? Welke ondersteuning kan de kerkgemeenschap hier bieden? Wat kan zij doen op het structurele en op het menselijke niveau?

Deze synode heeft niet willen oordelen, zeker niet veroordelen. Er is veel gesproken over de moeilijkheid om jongvolwassenen te motiveren om zich levenslang te engageren in de keuze voor het huwelijk. Elke gelovige zou begeleid moeten worden om de zin van het kerkelijk huwelijk te begrijpen en er voor te kiezen. Dit is een taak die de synode meegeeft aan de kerkgemeenschappen van de hele wereld, onder de leiding van de bisschoppen ter plaatse. In de bisdommen zou vernieuwde aandacht gegeven moeten worden aan de voorbereiding van het huwelijk en voor de begeleiding en ondersteuning na het huwelijk.

De aandacht voor de deelname aan de communie voor hertrouwde echtgescheidenen was één van de heikele thema’s. De synode geeft de opdracht aan de lokale kerken goed te luisteren naar deze mensen, hen met tederheid te begeleiden om hen volwaardig lid te laten zijn van de Kerk. Het is duidelijk dat de Kerk in het verleden te eenzijdig en te streng sprak over wat wel en niet kan op het vlak van seksualiteit. Ze had onvoldoende aandacht voor de kwaliteit van de relaties en voor de moeilijkheden waarmee mensen geconfronteerd worden. De Kerk wil niemand uitsluiten. Ze wil voor elke mens het geluk.

Ten slotte onthoud ik begrip ‘synodaliteit’. Voor paus Franciscus is dat de dialoog en verantwoordelijkheid die op alle niveaus in de Kerk dient te werken. Op lokaal vlak in de parochies en instellingen, op regionaal vlak in de bisschoppenconferenties en tenslotte ook met Rome. “Vraag me niet om jullie lokale problemen op te lossen,” stelde hij, “maar doe het wel in eenheid met en onder de opvolger van Petrus”. Daaruit volgen begrippen als ‘onderscheiding van de geesten’, om op het spoor te komen wat God van je verlangt; of ‘barmhartigheid’ als houding tegenover iedereen die in moeilijke relationele situaties vertoeft; of ‘tederheid’ om duidelijk te maken dat de Kerk als een moeder iedereen nabij wenst te zijn. Dat was daarom ook de conclusie van de eindtekst: “We hebben de tederheid ondervonden en het gebed van de hele Kerk, we hebben gewandeld zoals de leerlingen van Emmaüs en de aanwezigheid van Christus erkend bij het breken van het brood in broederlijke gemeenschap terwijl we spraken over de pastorale ervaringen van elkeen” (nr. 94).

+ Luc Van Looy
Bisschop van Gent