Commissie onderzoekt oorlogsverleden van kardinaal Stepinac

Paus Franciscus heeft vijf leden benoemd voor een commissie die een onderzoek moet instellen naar het oorlogsverleden van de Kroatische kardinaal Alojzije Stepinac (1898-1960), die in 1998 door paus Joannes Paulus II zalig werd verklaard. De Servisch-orthodoxe Kerk had eerder al vijf leden voorgedragen voor de katholiek-orthodoxe commissie die op haar vraag en met nadrukkelijke steun van de Kroatische kardinaal Josip Bozanic een onderzoek instelt naar de oorlogsjaren van de kardinaal. Nu benoemt ook Franciscus drie bisschoppen en twee academici voor de commissie. Dat die door de paus persoonlijk worden aangesteld laat vermoeden dat het Vaticaan de relaties met de Servisch-orthodoxe Kerk niet op de helling wil zetten.

Nationale held

Kardinaal Stepinac overleed in 1960, nadat hij 15 jaar lang door de communistische machthebbers was opgesloten. Hij was tijdens het Ustachabewind van 1941 tot 1945 aartsbisschop van Zagreb. Voor de Kroatische katholieken bestaat er geen enkele twijfel over dat hij een nationale held en martelaar is. De kerkleider staat symbool voor de weerstand van de katholieke Kerk tegen het partizanenbewind dat in het toenmalige Joegoslavië na de oorlog aan de macht kwam. In 1998 werd de Kroatische kardinaal door de katholieke Kerk ook daadwerkelijk als martelaar en kort daarna als zalige erkend, ondanks protest van de Servisch-orthodoxe Kerk.

Omstreden heiligverklaring

In het vooruitzicht van de heiligverklaring van de Kroatische kardinaal, waarvoor het proces bij de Congregatie voor de Heiligverklaringen door een wonder dat in juni 2015 werd gemeld in een gevorderd stadium zit, tekenden zowel Servische politieke leiders als hooggeplaatste Servisch-orthodoxe kerkleiders protest aan. Zij zien de kardinaal niet zozeer als slachtoffer van het communistische bewind, maar als een medestander van het fascisctische Ustacha-bewind.

Volgens de Serviërs kon dat Ustacha-bewind op de nadrukkelijke steun rekenen van de kardinaal in hun strijd tegen de Servische nationalisten. Na de Duitse intocht riepen de Kroatische nationalisten de onafhankelijkheid uit. Kroatië werd een vazalstaat van het Duitse Rijk. Stepinac was net als een aanzienlijk deel van de Kroatische clerus na jarenlange Servische onderdrukking het Ustasha-bewind niet ongunstig gezind. Het bewind van Ante Pavelic collaboreerde tijdens de Tweede Wereldoorlog met de nazi's. Het bewind heeft volgens de aanhangers van Tito honderdduizenden Serviërs, Joden, zigeuners, communisten en andere vijanden gemarteld en gedood.

Waarheid of propaganda?

Volgens de Kroaten werd de historische werkelijkheid echter hertekend onder het bewind van de Joegoslavische dictator Josip Tito. Volgens de Kroatische kerkleiding staat historisch vast dat Stepinac bijgedragen heeft tot de redding van vervolgde Joden en vervolgde Serviërs in bescherming nam. Vanaf 1942 wordt zijn kritiek op het Ustasha-bewind en de concentratiekampen almaar feller. In 1943 veroordeelde hij expliciet de Jodenvervolging. De bilaterale commissie die nu is aangesteld, moet nu definitief uitspraak doen.

Bron: La Croix/Catholic World News