Christen, onze geuzennaam

Zusters en broeders, 

Jezus is de Gezalfde, Messias in het Hebreeuws, Christos in het Grieks, Christus in het Latijn. De evangelist Lucas geeft aan dat Jezus zich bewust is van zijn roeping gezalfde te zijn. Met Hem begint een nieuwe tijd. Het heil – de redding – is definitief aangebroken. Dat heil waar de mensheid naar smacht. Ten tijde van Jezus. Ook nu nog. Hoe langer hoe meer. Maar… waar is de Heiland. Of zijn we blind en doof, ondanks zijn aanwezigheid? Vanwaar dan onze blindheid en doofheid? Of moeten we andere vragen stellen: wie verkondigt het heil? En als we verkondigen, welke boodschap geven we dan? Die van Jezus? Of die van Piet, Mieke, Jan en Hilde? (Paulus had het eerder over hemzelf en Apollos (1Kor 3, 4)). Er zijn nog vragen: is onze boodschap bevrijding, of is hij ze niets meer dan een ideologie die de mens van zichzelf vervreemdt en hem zijn vrijheid ontneemt?  

Christenen zijn gezalfden. 

Gezalfd zijn – of gewijd zijn – en heilige Geest gaan samen. Natuurlijk vangen we de Geest niet in geurige olie en heeft de zalf geen magische kracht. Voor ons vertrekt de zalving bij Christus, de Messias. Vandaar trouwens onze naam: we zijn “christenen”. Waarschijnlijk werd die naam door de inwoners van de stad Antiochië gebruikt als spotnaam… Ze zeiden: kijk eens naar die “gezalfden”… Maar die spotnaam is onze geuzennaam geworden. Gentenaars weten wat geuzen zijn en hoe een scheldnaam een eretitel kan worden. Met andere woorden, na vervolgd te zijn in Jeruzalem werden de eerste christenen ook nog in Antiochië, waar ze heen gevlucht waren, bespot. In zekere zin vindt onze naam zijn verste wortels in de boodschap van Jezus in de Synagoge van Nazareth, de evangelielezing van vandaag. Jezus leest de tekst van de profeet Jesaja en past hem op zichzelf toe: “De Geest van God (…) heeft mij gezalfd”. Wat dit betekent, volgt onmiddellijk en het is goed dat we ons laten doordringen van deze allereerste toespraak van Jezus . Ieder charisma, iedere opdracht binnen de Kerk, moet uitdrukking zijn van dat “christen” zijn, van dat “gezalfd” zijn met de Geest des Heren, zoals Jezus het begrepen heeft en uitgelegd heeft aan zijn toehoorders. Ik zou vandaag twee elementen willen onderlijnen.  

De Schrift 

Zoals zijn geloofsgenoten kent Jezus de tekst van Jesaja. Ze zien al vijf eeuwen uit naar de komst van de Messias, de Gezalfde. Er is dus continuïteit tussen Jesaja en Jezus. Vandaar mijn vraag voor ieder van ons: blijf ik er mij van bewust dat de mij toevertrouwde dienst niet van mezelf komt? Ik kan en moet wel creatief zijn. Maar de taak zelf vind ik niet uit. Ik krijg hem. Ik word er eventueel toe gezalfd. Hoe vaak zal Jezus niet beroep doen op de Bijbel! Hij heeft in de woestijn de duivel weerstaan, steunend op Gods Woord. En Paulus schrijft aan Timoteüs: "Elk door God geïnspireerd Schriftwoord [voor Paulus is dat ons Oude Testament!] is ook nuttig om te onderrichten, te weerleggen, te verbeteren en op te voeden in de gerechtigheid " (2Tim 3, 16-17). Blijf ik mij voldoende voeden aan de Bijbel?  

We zijn gezalfd voor de anderen 

Ten tweede is Jezus’ maidenspeech, zijn inaugurale rede, niet binnenkerkelijk gericht. Dat is niet omdat de Kerk nog niet bestond. Zijn rede in de synagoge is ook niet exclusief bedoeld voor de Joden. Jezus heeft het over categorieën van mensen die de grenzen van godsdienst en politiek overschrijden. Hij spreekt over armen, gevangenen, blinden en verdrukten. In de antieke cultuur werden al die mensen aan de kant gezet. Dat was een evidentie… Maar is het echt zo verschillend bij ons? Wat hoor ik in woonzorgcentra, in gevangenissen, bij alleenstaanden? “Ik zie niemand meer. Voor wie besta ik nog?”. Vandaar dat bij Jezus genezing altijd samengaat met re-integratie in de maatschappij. Met andere woorden, bij al wat ik als christen doe – in het spoor van Christus, de Gezalfde – moet steeds de zorg voor de mens in nood aanwezig zijn, vooral de mens die zijn eigen stem niet kan laten horen. En Jezus maakt daar geen uitzonderingen op. Het genadejaar van de Heer wordt voor iedereen afgekondigd. Het is opvallend dat Jezus een zin uit de tekst van Jesaja weglaat. De profeet had gezegd: “om aan te kondigen het genadejaar van de Heer en (voegde hij eraan toe) de dag van wraak van onze God.” Die wraak laat Jezus weg! Johannes de Doper zou ze behouden hebben. Jezus niet.  

Is dit geen reductie van het religieuze tot het sociale? Haalt Jezus het verticale naar beneden tot het horizontale? Mij lijkt integendeel dat Jezus gaat staan op het kruispunt waar horizontaliteit en verticaliteit samenkomen. De vraag is dus: draag ik steeds ook zorg voor de lijdende mens, welke dienst mij ook gevraagd wordt in de Kerk en in de wereld ? Of trek ik mij terug in een religieuze bubbel? Hoe vroom ik mij ook voordoe, dan ben ik geen christen meer, geen volgeling van de Gezalfde.  

Roeping, de plaats waar ik het best God en de mensen bemin 

Misschien mag ik dit nog delen met jullie. In de eerste jaren van mijn monastiek leven had ik natuurlijk ook mijn vragen in verband met mijn roeping. En die gingen onder andere over mijn sociaal engagement. Ben ik trouw aan het dubbelgebod? Wat doe ik met de naastenliefde, het evangelische criterium bij uitstek om Gods wil te doen? Mijn begeleider liet mij nadenken over de volgende woorden : “Mijn roeping is de plaats waar ik het best God en de mensen bemin”. Dat geldt voor iedere roeping, zonder uitzondering. In geweten en na voldoende onderscheiding heb ik toen geantwoord: voor mij is dat monnik zijn. Vijf jaar geleden moest ik zeggen: nu is het bisschop zijn. De Geest waait waar Hij wil! En ik voel hem weeral waaien!  

Dat zou ons moeten wakker schudden voor de noden van vandaag. Het situeert ook iedere roeping. Niemand heeft een taak of charisma los van de andere roepingen in de Kerk. Niemand is het Lichaam van Christus op zijn eentje. Los van de andere ledematen zijn we niets. Een afgehakte arm of been is geen lichaam. En het Lichaam van Christus staat in dienst van de wereld, de mensen. Jezus is niet gekomen om de Kerk te redden, maar de wereld. “Zozeer heeft God de wereld liefgehad… “ (Joh 3, 16) 

Zusters en broeders, dit is het mysterie dat we de volgende dagen intens zullen beleven. Eucharistie is: woord, brood en voetwassing. Zo deed Jezus het. Daartoe was Hij gezalfd en worden wij gezalfd. Allen in het doopsel. Sommigen voor een speciale dienst. Of om gesterkt te worden in ziekte. In het bijzonder vanavond ook de catechumenen in voorbereiding op hun doopsel.  

Ik dank vandaag bijzonder allen die een specifieke roeping binnen de Kerk en in dienst van onze wereld grootmoedig aanvaarden en beleven. De ene roeping is de andere niet. Maar allen zijn we “christen, gezalfd”. Deze zalving maakt ons één Lichaam. “Beijvert u de eenheid van de Geest te behouden door de band van de vrede: één lichaam en één Geest, zoals gij ook geroepen zijt tot één en dezelfde hoop waarvoor Gods roeping borg staat. Eén Heer, één geloof, één doop. Eén God en Vader van allen, die is boven allen en met allen en in allen” (Ef 4, 3-6).  

Ja, christen is onze geuzennaam.  

Bekijk hieronder alle foto's van de viering. (c) Maîtrise