Gods licht op kerstdag (Bissschop Lode)

Zusters en Broeders,

vannacht hoorden wij het verhaal over Jezus’ geboorte. We werden meegenomen naar Bethlehem, naar de stal en naar de herders. 
Ja, Jezus is geboren en dit tot vreugde van de mensen die God liefheeft. 

Deze morgen horen we een andere boodschap, die in zekere zin iets verder gaat, een laagje dieper. Kerstmis is meer dan een feit in de geschiedenis. Het leven dat van alle eeuwigheid bij God en in God was toont zich nu in een concrete persoon: zichtbaar, hoorbaar, voelbaar. Door Jezus’ geboorte komt Gods eeuwigheid in onze menselijke tijd en doordringt ze al wat we zijn en meemaken. 

Hoe toont God zich? In een baby! Dat God zich in een menselijke gedaante toont is voor velen al moeilijk te aanvaarden. Maar in een zuigeling! Dat vraagt geloof, veel geloof. Daarvoor hebben we Gods hulp nodig. Zijn Geest. Jezus zal zeggen: “Aan u [zijn leerlingen] is het gegeven de geheimen van het Rijk der hemelen te kennen, maar aan hen is het niet gegeven” (Mt 13, 11). Is dat niet reeds zo wanneer we de Bijbel lezen? Ook over de Schrift valt er volgens Paulus een sluier voor wie hem leest buiten Christus om (2 Kor 3, 14). Alleen de gelovige begrijpt het mysterie. 

Betekent dit dat de kennis van wie Jezus is, van wie God is, voorbehouden blijft aan een elite? Neen. Niemand wordt uitgesloten, want “God wil dat alle mensen gered worden en dat allen tot de kennis van de waarheid komen” (1 Tim 2, 4). Daar naartoe zijn we op weg, met de hele Kerk. Eigenlijk met de hele mensheid. Op onze geloofsweg wordt stilaan duidelijker waarover het gaat. En op die weg is Jezus’ geboorte een belangrijke mijlpaal, want God laat zich hier voor het eerst daadwerkelijk kennen als God-met-ons (Emmanuel), hij over wie “de profeten hadden gesproken” (Hebr 1, 1). 

Welke God leren we kennen op kerstmis? God die liefde is. Diezelfde Johannes schrijft wat verder in zijn evangelie: “Zozeer immers heeft God de wereld liefgehad, dat Hij zijn eniggeboren Zoon heeft gegeven” (Joh 3, 16). God blijft niet buiten onze wereld staan – onze tragische wereld. Integendeel wordt hij, om ons van die tragedie te redden, ten volle mens en zal hij zijn levensweg gaan tot op het kruis en tot in de verrijzenis. Hij neemt ons mee in zijn eigen menselijke groei en ontwikkeling. Hij maakt alles zelf mee, om ons van binnenuit te verlichten en te verlossen. Om ons nieuw leven te geven. Hij sluit niemand uit, werkelijk niemand. Jezus houdt van heel de wereld en voor die wereld heeft hij zijn bloed gegeven. Hij is door de angst van de dood gegaan om ons de weg naar het licht te tonen – het definitieve licht. Jezus wordt een der onzen opdat wij – zoals Hij – kinderen van God zouden worden. Jezus, zachtmoedig en nederig van hart komt tot ons als zuigeling opdat we zelf zachtmoedig en nederig van hart zouden worden om Hem te erkennen. Kon Hij op een betere manier de menselijke hoogmoed ontkrachten? Maar Hij wordt ook mens zodat wij Hem kunnen aanspreken – dat we God kunnen aanspreken – als een “jij”, in een wederzijdse vertrouwensvolle relatie. Want Jezus laat ons God kennen als Vader.  In Jezus wordt God een menselijke persoon, zodat we zelf persoon kunnen zijn, dat wil zeggen: een mens in relatie. Het blijft een leven vol ups-and-downs, een leven met goede en kwade dagen, doorheen de vreugde van de groei, maar ook door het kruis van het progressief moeten loslaten. We zullen dat het hele liturgische jaar samen met Jezus meemaken. We zullen het met Hem leren. 

De Proloog van Johannes – zo noemen we de evangelietekst die we vandaag lazen – schetst ons een ruimer tableau dan de persoonlijke Godsrelatie tussen mij – “ik” – en God, tussen Jezus en ieder van ons, omdat ons leven niet bestaat onafhankelijk van de anderen en wat er zich in de wereld afspeelt. Integendeel betekent de komst van Jezus onder ons een confrontatie tussen licht en duister. De oorlog tussen goed en kwaad, tussen waarheid en leugen, is het werelddrama van vandaag, een drama dat hoe langer hoe meer mensen ongerust maakt en sommigen beangstigt. "Het ware Licht… kwam in de wereld… en toch erkende de wereld Hem niet. Hij kwam in het zijne, maar de zijnen aanvaardden hem niet.” Dit is geen verleden tijd. Veertien dagen geleden was ik nog in Rwanda en werd ik er voortdurend geconfronteerd met herinneringen en verhalen over de genocide, een onverteerd verleden. Ik zie dagelijks – zoals iedereen die het wil – dezelfde gruwelijke genocidale beelden in Gaza (waar het nu boven op de ellende en de honger ook nog winter is), de Westbank, Libanon, Syrië. Maar ook in Oekraïne (ook daar is het bitter koud), in Soedan (oorlog en grote hongersnood) … Die landen zijn niet ver van hier. Reizigers weten dat. En meer nog moeten we durven de vraag stellen welke belangen onze eigen maatschappij heeft bij het laten duren van die conflicten. Komen de mensen daar alleen maar om als “collatoral damage”, als ‘bijkomende schade’, omdat wij vooral uit zijn op grondstoffen, op politieke invloed, op rijkdom … voor ons? Je hoeft niet in de eerste lijn te staan om onzuivere handen te hebben. Zwijgen kan afkeuren zijn, maar ook instemmen. Ik zie hoe moeilijk het is om bij ons een open hart te behouden voor mensen die het moeilijk hebben: we triëren wie we wel en wie we niet als evenmens – of gewoon nog als mens – beschouwen. Vijanden worden stilaan niet-mensen. Je kan je ervan afmaken zonder scrupules. 
Jezus is niet alleen geboren voor “mij” of voor “jou”. Hij is gekomen voor “ons”, voor allen. En welke belofte krijgen we met kerstmis voor wie Christus in hun hart binnenlaten? Niet alleen vrede en broederschap (wat al enorm zou zijn). Ik lees: “Aan allen die Hem wel aanvaardden, aan hen die zijn Naam geloven, gaf Hij het vermogen kinderen van God te worden.” Dit is geen verleden tijd, alsof het ooit zo zou geweest zijn, maar nu niet meer. Een droom zonder betekenis. Johannes schrijft dat het Licht “ieder mens verlicht”, in de tegenwoordige tijd. Aan ons om het licht te aanvaarden en zo zelf licht te worden.

Maar vandaag beginnen we in de vreugde van Jezus’ geboorte. We mogen ons gerust aan die vreugde overgeven. Dit is de vreugde die de Prins van de vrede schenkt, een vrede en vreugde die niemand ons kan ontnemen. Dit is geen naïef enthousiasme, want het komt van het geloof en het vertrouwen dat God zelf ons geeft. De profeet Jesaja schrijft al in de zesde eeuw voor Christus, terwijl hij nochtans in ballingschap leeft, ver van zijn land, zoals veel mensen vandaag: “Barst los in jubel, allen samen, (zelfs de) puinen van de Stad, want de Heer heeft zijn volk getroost… en alle grenzen der aarde hebben het heil van onze God aanschouwd” (Jes 52, 9.10). Vandaag valt de sluier af. En Gods heil woont onder ons.