Kerk zou een huis voor iedereen moeten zijn

Zusters en broeders, paus Franciscus moedigt ons aan om de Bijbel te lezen als een levend en relevant Woord van God dat ons kan leiden en transformeren. Laat ons het evangelie van vandaag lezen met het hart van Paus Franciscus. 

De verrezen Jezus komt op wonderbare wijze in het midden staan tussen de leerlingen die nog steeds door angst bevangen zijn. Maar bij het zien van de Heer “waren de leerlingen vervuld van vreugde”. Is dit niet de vreugde van het evangelie (Evangelii Gaudium) dat Paus Franciscus heeft willen verspreiden overal, tot in de kleinste hoeken van de wereld, en meer nog in de hoeken van de kleinsten, van hen die in de uithoeken en de periferie verbannen zijn? 

Jezus zegt: “Vrede zij u”. Die vrede moeten wij waarmaken onder elkaar. Vrede door ontmoeting en dialoog, niet door muren en wapens, was een hoofdbekommernis van Paus Franciscus. Voor hem zijn vrede en rechtvaardigheid een zaak van iedereen. Het vertrekpunt is een fijngevoelig geweten, dat niet onverschillig wordt voor geweld en onrecht. We kunnen nooit zeggen: “Het gaat ons niet aan”. Of: “Ik ben niet schuldig en draag dus geen verantwoordelijkheid”. We herinneren ons Franciscus’ pittige woorden in Lampedusa, met de verwijzing naar het verhaal van Kaïn en Abel en de vraag van God aan Kaïn: “Waar is jouw broer?” Franciscus geeft als commentaar: "Ook vandaag komt deze vraag krachtig naar voren: wie is verantwoordelijk voor het bloed van deze broeders en zusters? Niemand! We zeggen allemaal: ik ben het niet (...). Maar God vraagt aan ieder van ons: Waar is het bloed van je broeder die tot mij roept?” Paus Franciscus schudt ons wakker. Als we geloven dat alle mensen geschapen zijn naar Gods beeld en gelijkenis – en dat God dus voor hen opkomt – dan moeten we de mouwen oprollen en de menselijke waardigheid van iedereen zonder uitzondering verdedigen. Ja, er is werk voor de boeg.

“Zoals de Vader Mij gezonden heeft, zo zend Ik u.” Een missionaire Kerk is naar buiten gericht. Ze gaat naar de periferie van de maatschappij, naar hen die lijden en uitgesloten zijn. De goede herder heeft “de geur van de schapen”. Hij staat dicht bij de mensen. Maar de Kerk in zending is ook gedreven door de vreugde van het evangelie, want gedragen door een persoonlijke ontmoeting met Jezus. Dit is een punt waarop paus Franciscus vaak terugkwam.

De Kerk krijgt vandaag aantrekkingskracht als ze synodaal is. Dat wil zeggen als iedereen betrokken is in de besluitvorming en de vormgeving mag meebepalen. De aantrekkingskracht komt ook in de mate dat er barmhartigheid en vergeving is. De Kerk zou een huis voor iedereen moeten zijn (una casa per tutti), een “Huis van Mededogen”, een House of Compassion, dat we ook in onze stad en ons bisdom gerealiseerd willen zien 

“Ontvang de heilige Geest”. Voor paus Franciscus is de Geest de drijvende kracht achter al wat we doen. Het is ook de Geest die het mogelijk maakt tezelfdertijd eenheid te realiseren en de eigenheid van personen of culturen te bevorderen.  Dat is naar mijn mening een van de grote uitdagingen waar we voor staan in de nabije toekomst: eenheid in verscheidenheid. De Geest brengt vernieuwing.

“Aan wie ge de zonden vergeeft, zijn ze vergeven, en aan wie ge ze niet vergeeft, zijn ze niet vergeven”.  Voor Franciscus is God altijd bereid te vergeven. Altijd! En dat geldt voor iedereen! Maar wie vergeven wordt moet dan ook een nieuw leven beginnen. Hij moet het tenminste bevorderen. Wie zich alleen bezighoudt met interne kerkelijke aangelegenheden en tradities, zonder uit zijn comfortzone te komen, daarvan zegt de paus dat hij een salonchristen is. Het geloof is dan niets meer dan een kwestie van uiterlijke vormen en rituelen, terwijl het gaat om een diepe persoonlijke relatie met Christus en een actieve inzet voor gerechtigheid en liefde.

En zo komen we bij het verhaal van Thomas, die we misschien te snel de ongelovige Thomas noemen! Want wat is ongelovig zijn? Franciscus spreek meermaals over Thomas met warmte en sympathie, zonder hem te veroordelen. Twijfel is immers menselijk, ook voor de leerlingen die Jezus het meest nabij waren. Eerlijk zijn met zichzelf en met de anderen is beter dan zijn vragen niet onder ogen willen zien. Thomas wil verifiëren, persoonlijk ervaren. Thomas houdt te veel van Jezus om – als het gaat over verrijzenis en reële aanwezigheid – om het even welk verhaal te aanvaarden. Thomas’ eerlijke twijfel zal hem tenslotte brengen tot een dieper en authentieker geloof en tot zijn onovertreffelijke geloofsbelijdenis: “Mijn Heer en mijn God”. 

“Mijn Heer en mijn God” is voor ons inderdaad een hoogtepunt in de openbaring van wie Jezus werkelijk is, de erkenning van Jezus als Kyrios, Heer. Die prachtige geloofsbelijdenis is niet de conclusie van een intellectuele redenering. Ze komt voort uit de persoonlijke en tastbare ontmoeting van Thomas met zijn verrezen Heer. En het zijn Jezus’ wonden die het hart van Thomas beroeren en hem tot die woorden inspireren. In Jezus’ wonden ziet hij tekenen van de goddelijke barmhartigheid. Het zien van wat Jezus’ passie teweeg heeft gebracht geeft paradoxaal toegang tot het geloof in de verrijzenis. In het contact met Jezus’ wonden ontdekt Thomas niet alleen zijn eigen wonden, zijn nood aan liefde. Hij ervaart ook dat hij bemind wordt met een liefde die sterker is dan de dood. 

Zusters en broeders, hoe zouden Jezus’ wonden voor ons tekenen kunnen zijn van Gods liefde als wij de wonden van onze broeders en zusters niet aanraken, uit schrik of onverschilligheid? Hoe komen we dan tot de aanbidding van een God die liefde is?

Ik herhaal nog even de sleutelwoorden waarover ik gesproken heb en die een soort samenvatting zijn van de spiritualiteit van Paus Franciscus: vrede, missionering, de heilige Geest, vergeving, eerlijk geloof en persoonlijke relatie met Jezus… het zijn evenzovele thema’s in de evangelielezing van vandaag en van ons christelijk geloof. 

We zijn dankbaar voor de authentieke manier waarop paus Franciscus ze verkondigd en beleefd heeft. Dan kan de wereld beter worden en de mensen gelukkiger en vredevoller.