Laus Polyphoniae: polyfone weefsels rond eenvoudige volksliedjes

Morgen gaat in Antwerpen het jaarlijkse festival voor de oude muziek Laus Polyphoniae van start. Zoals altijd met ook prachtige religieuze muziek.
22/08/2024 - 13:07

De nieuwe editie van Laus Polyphoniae legt de relatie bloot tussen eenstemmige muziek en polyfonie. Al sinds de twaalfde eeuw hebben zangers en componisten zich door eenstemmige melodieën laten inspireren voor meerstemmige partituren. Een hoogtepunt wordt ongetwijfeld de raadselachtige Missa Scaramella van Gentenaar Jacob Obrecht (gestorven in 1505), een polyfone mis gesmeed rond een Italiaans volksliedje. Helaas bleven slechts twee stemboekjes van dit werk bewaard: de helft van de originele set. Op basis van het overgeleverde materiaal en de toen geldende compositieregels maakte muziekwetenschapper en renaissancespecialist Fabrice Fitch een reconstructie. Het resultaat: een ronduit verbazende compositie die The Binchois Consort op zaterdagavond 31 augustus om 22u15 uitvoert in de Sint-Pauluskerk – voor het eerst in ons land –, samen met soortgelijke composities van onder meer Alexander Agricola, Loyset Compère of Josquin des Prez.

De Profeti della Quinta met sopraan Perrine Devillers.
De Profeti della Quinta met sopraan Perrine Devillers. © rr

Zaterdag 24 augustus om 20u horen we in dezelfde Sint-Pauluskerk de Cappella Pratensis van Stratton Bull, vaste waarden van Laus Polyphoniae. Zij brengen dit jaar polyfone motetten uit de Choralis Constantinus van Heinrich Isaac, een Vlaming die in de late vijftiende eeuw aan de Hofkirche van Inssbruck verbonden was. In elk motet weeft Isaac op vernuftige wijze een gregoriaanse melodie in de polyfonie. Ook Cappella Pratensis zet zich aan het puzzelen. Gezongen polyfonie en op gregoriaanse melodieën geïmproviseerd orgelspel worden vervlochten tot een wonderlijke dialoog tussen heden en verleden. Aan het klavier: de Nederlandse organist Wim Diepenhorst, die toets per toets onder de huid kruipt van Isaacs kompaan, de legendarische Paul Hofhaimer. 

’s Anderendaags, zondag 25 augustus, kan je om 14u30 in De Studio terecht voor Die große Stille, de documentaire uit 2005 van Philip Gröning over La Grande Chartreuse, waarin alleen gregoriaans de stilte doorbreekt.

(Bekijk hieronder de trailer)

Midden 16de eeuw woedde in het Vaticaan een verhitte discussie over polyfonie in de religieuze praktijk. Het complexe lijnenspel van de simultane zangstemmen zou de tekstverstaanbaarheid belemmeren, aldus sceptici: reden genoeg om de liturgie te vrijwaren van meerstemmige muziek. Hun meest notoire opponent – zo wil het de legende – was paus Marcellus II. Het meest opmerkelijke statement van zijn pontificaat, dat slechts 22 dagen duurde, was dat polyfonie wel helder en communicatief kon zijn. Giovanni Pierluigi da Palestrina moest met een nieuwe mis het pauselijke gelijk bewijzen. De Missa Papae Marcelli, het paradepaartje van de Tridentijnse polyfonie, leverde da Palestrina het epitheton ‘redder van de polyfonie’ op. Op woensdag 28 augustus om 20u doen de fluwelen stemmen van Vox Luminis dit kroonjuweel weer schitteren als vanouds, andermaal in de Sint-Pauluskerk. (Helaas is dit concert al uitverkocht.)


Jeremia’s klaagliederen

Ten slotte nog twee tips. Primo: eenvoudige polyfonie, zoals die sinds de middeleeuwen ontstond binnen vrouwelijke kloostergemeenschappen, op basis van vijftiende-eeuwse manuscripten uit de Lage Landen, gebracht op donderdagmiddag 29 augustus om 13u in Amuz. 

En secundo: de Lamentationes Hieremiae prophetae van de Romeinse aristocraat Emilio de Cavalieri (1550-1602) op vrijdag 30 augustus in de Sint-Carolus Borromeuskerk. In deze klaagliederen van de profeet Jeremia op de verwoesting van Jeruzalem – misschien wel de meest originele bijdrage tot het religieuze repertoire van de laatrenaissance – opent de Cavalieri nieuwe dimensies van expressiviteit door polyfone tradities te koppelen aan dramatische monodie en chromatische tekstkleuring. Met Profeti della Quinta, inclusief de Franse sopraan Perrine Devillers, krijgt deze ontroerende muziek gedroomde ambassadeurs.

 • Bekijk het volledige programma van Laus Polyphoniae.

Tekst: Benoit Lannoo 

Meer nieuws

Ostermärsch (paasmars) in Bielefeld, Duitsland op 8 april 2023

Op 23 februari kiest Duitsland een nieuwe regering en parlement. Het AfD is aan een opmars bezig, maar krijgt de kerken unaniem tegen zich.

Fiertelprocessie Ronse

Na vijf jaar is de restauratie van de Sint-Hermesbasiliek in Ronse een feit. De heropening wordt gevierd met onder meer de pauselijke nuntius.

Volgens het persbureau van het Vaticaan is de dader een Roemeense man die met ernstige psychische problemen kampt.

De Sint-Nicolaasbasiliek in Amsterdam.

Paus Franciscus heeft de Sint-Nicolaasbasiliek in Amsterdam verheven tot kathedraal. Dat meldt het bisdom Haarlem-Amsterdam.

499.239 pelgrims trokken in 2024 naar het Pelgrimsbureau om er hun 'compostela' (getuigschrift) op te halen, opnieuw een stijging met 12 procent.

Diakenkruisje om op te spelden. In het kruis is een letter d verwerkt.

De commissie neemt onder meer kennis van getuigenissen van vrouwen die zonder de wijding al grotendeels het werk van diakens doen in de kerk.