10 Vlaamse stemmen over 10 jaar paus Franciscus

‘Hij is menselijk, volks en empathisch’

Showbizz Bart, mediafiguur: ‘Toen Franciscus tien jaar geleden zijn pausnaam bekendmaakte, dacht ik: dit is een positief signaal. En inderdaad: hij is menselijk, volks en empathisch. Een barmhartig man. Het pastorale, zorgzame en dienstbare karakter van de Kerk spreekt mij erg aan. Wat er op plaatselijk niveau, in kleine gemeenschappen gebeurt, is zo waardevol. Ik ben dus heel blij dat de paus dat ook belangrijk vindt. Bovendien is Franciscus charismatisch en heeft gevoel voor humor en een lieve uitstraling, dat spreekt me aan. Persoonlijk had ik gehoopt dat hij al meer hervormingen had kunnen verwezenlijken, bijvoorbeeld in de gelijkwaardige behandeling van vrouwen en mensen uit de LGBTQI+-gemeenschap. Al besef ik wel dat hij dat niet alleen kan. Maar ik leef op goede hoop.’

‘Tijdens de kerstviering op 24 december 2021 had paus Franciscus een mooie boodschap: “Niemand is alleen.” Het gevoel kunnen hebben dat je er nooit alleen voorstaat, is zo waardevol. Franciscus riep op om het kleine te omarmen en elkaar te helpen. Toen in volle coronatijd ontzettend treffend, maar van tijdloos belang. De paus zegt dit vaak, bijvoorbeeld als hij praat over oorlogen, de vluchtelingencrisis en mensen in nood. Het zou vanzelfsprekend moeten, maar het blijft nodig om dit te benadrukken.’

‘Zet aan tot loskomen van het eigen gelijk’

Khalid Benhaddou, imam en auteur: ‘Volgens mij zal paus Franciscus de geschiedenis ingaan als de paus die een poging deed om de Kerk te verzoenen met de moderniteit, maar ook als de paus die in een van de moeilijkste tijden, waarin religie nog steeds een factor van spanning en conflict is, andere religies ging opzoeken. Daarmee gaf hij de geschiedenis tevens een andere wending. Hij zet immers aan tot het loskomen van het eigen grote gelijk, tot het erkennen van het recht van de ander om een eigen overtuiging te beleven en tot het beseffen dat we van elkaar kunnen leren.’

‘Zijn bezoek aan ayatollah Ali al-Sistani in 2021 getuigde van fijngevoeligheid. Hij begreep dat de sjiitische moslims in zijn bezoek aan Abu Dhabi een zekere partijdigheid zagen ten voordele van de soennieten. In korte tijd herstelde paus Franciscus het evenwicht door die belangrijke leider binnen het sjiisme in Irak te bezoeken. Tevens riep hij zo beide partijen op tot gesprek met elkaar.’

‘Dynamische en eenvoudige kerk’

Annelien Boone, bisschoppelijk gedelegeerde voor patrimonium en financiën in Brugge: ‘Als directeur van IJD had ik een paar keer de kans om paus Franciscus in Rome te ontmoeten. Ik herinner me een viering op Palmzondag, waarna hij in de pausmobiel tussen de jongeren doorreed en plotseling uitstapte. Veiligheidsagenten in paniek! En de jongeren maar selfies maken… Dat hij durft breken met het strakke kader van protocol en tradities, vind ik een van de sterktes van deze paus. Hij geeft het voorbeeld van een dynamische en eenvoudige kerk. En daarbij gebruikt hij ook graag humor.’

‘Legendarisch blijft ons bezoek met Verse Vis aan paus Franciscus in 2014, een communicatiegroep van IJD. We waren een van de eersten om een interview met hem te doen.

Achteraf schreef hij ons nog een inspirerende brief, een warm gebaar.

De uitspraak “Jongeren zijn het ‘nu’ van de kerk” blijft me raken. Ze is zeker nog niet overal doorgedrongen.’

‘Hij noemt man en paard’

Roger Cox, klimaatadvocaat: ‘De encycliek Laudato Si uit 2015 ondersteunt mij in mijn werk als klimaatadvocaat. Op een moment van twijfel een tijd geleden zocht ik, katholiek gelovig maar niet geëngageerd binnen de Kerk, uit in welke mate die Kerk bezig is met de klimaatproblematiek. Laudato Si verraste en raakte me. Paus Franciscus noemt werkelijk man en paard. Hij wijst gelovigen op de egoïstische zorgeloosheid, op obsessief consumentisme, op zonde tegen de schepping en wreedheid tegenover de armen en het milieu. Dat zijn geen woorden die je in wetenschappelijke artikelen of in klimaatverdragen aantreft, maar ik kan alleen maar vaststellen dat het denken van de paus volledig in lijn staat met de inzichten daaruit, en dat is voor mij van grote betekenis. Het is een uitzonderlijke tekst die ons toont wat ons als gelovigen te doen staat.’ 

‘Stille kracht van zijn tedere aanwezigheid’

Barbara Mertens,  stafmedewerker bij TAU - Franciscaanse spiritualiteit: ‘Dat paus Franciscus de moed had gezondheids- en veiligheidsrisico’s te trotseren om zijn verlangen naar vrede en universele broederlijkheid concreet te maken in de wereld, blijft me beroeren. Qua symboliek kon het tellen: de uitgerolde rode loper op de luchthaven van Bagdad om de paus in witte soutane te ontvangen in een land waar amper vijf jaar eerder zwarte IS-vlaggen wapperden.  De stille kracht van zijn tedere aanwezigheid en troostende nabijheid net op die plekken waar eerder het gruwelijkste geweld had plaatsgevonden, was overdonderend. Alsof God zelf uit de hemel neerdaalde om Zijn onvoorwaardelijke liefde voor het te vaak vergeten Iraakse volk kenbaar te maken. Het was alsof we Christus zelf opwachtten in Jeruzalem, aldus een christen uit Qaraqosh. De hernieuwde vreugde bij christenen én moslims in Irak deed me beseffen hoeveel hoop een oprecht gebaar van broederlijkheid kan brengen.’

‘Oog voor realiteit van het dagelijkse leven’

Hilde Pex, Interdiocesane Dienst voor Gezinspastoraal: ‘Van in het begin heeft paus Franciscus oog voor de realiteit en de complexiteit van het dagelijks leven. Hij benoemt moeilijkheden uitdrukkelijk en stapt af van een idealiserend spreken. Dat betekent veel voor heel wat mensen en gezinnen. Het maakt dat ze zich gezien, erkend en gewaardeerd voelen om wie ze zijn en om wat ze dag in dag uit met vallen en opstaan doen. Wat me ook dankbaar en hoopvol stemt, is dat paus Franciscus ruimte schept voor echte medeverantwoordelijkheid van leken en voor het honoreren van hun charisma’s en initiatieven die de kerk van binnenuit vernieuwen. Hij doet dat door nu sterk synodaliteit naar voren te schuiven en te hameren op de waardigheid en de bijdrage van alle gedoopten.’
 

‘Hij durft twijfel te tonen’

Rik Van de Walle, rector UGent: ‘Kenmerkend voor paus Franciscus is voor mij de openheid waarmee hij zich toont, niet alleen als de ambtsdrager-paus maar ook als de mens-Bergoglio.  Jorge Mario Bergoglio lijkt bij momenten wel te worstelen met Franciscus.  Hij lijkt ermee te dialogeren en laat ons die dialoog gadeslaan.  Zo hintte hij onlangs op een mogelijk voortijdig afscheid als paus. Zowel Jorge Mario als Franciscus waren toen aan het woord; ze toonden beiden twijfel. Die twijfel tonen, zonder veel scrupules, vind ik niet alleen een verademing maar ook heilzaam voor kerk en maatschappij. Er zou best wel wat meer twijfel mogen zijn en worden getoond.’

‘Een betekenisvol moment vond ik de pauselijke zegen Urbi et Orbi eind maart 2020, op het Sint-Pietersplein in Rome.  De invallende duisternis, de eenzaamheid, de regen, dit alles in het decor van de bijzondere tijd die we toen beleefden: heel indrukwekkend vond ik dat.  Wie het bekeek had er iets aan, denk ik. Gelovigen en niet-gelovigen.’

‘Een moreel baken’

Steven Van Hecke, politicoloog KU Leuven: ‘Hoewel ik op het eerste gezicht een stuk minder affiniteit heb met een Latijns-Amerikaanse jezuïet, is paus Franciscus toch een moreel baken voor mij. Hij verlegde immers de aandacht van het steriele binnenkerkelijke debat over bio-ethische kwesties naar allerlei maatschappelijke kwesties, zoals klimaat en migratie. Zo herinner ik me zijn bezoek aan Lampedusa, maar ook Slovakije en Hongarije, waar hij amper premier Viktor Orbán wilde ontmoeten. Daarmee keurde hij diens nationalistische beleid af.’

‘Dat wil niet zeggen dat ik het op alle vlakken met hem eens ben. In zijn toespraak in het Europees Parlement in 2014 noemde paus Franciscus Europa bijvoorbeeld „een grootmoeder die niet langer vruchtbaar noch levendig is”. Dat wijst op zijn nogal pessimistische houding tegenover Europa. Die heeft allicht te maken met de verregaande ontkerkelijking. Toch is het jammer dat hij toen geen meer wervende boodschap had voor het Europese continent.’

‘Eindelijk juiste weg ingeslagen’

Ingrid Verduyn, zaakvoerder interimkantoor WaW en sociaal tewerkstellingsproject Make it work: ‘Vorige zomer stapten mijn partner en ik te voet naar Rome. We hoopten op een ontmoeting met paus Franciscus. Was het gelukt, dan hadden we zeker verteld over onze ervaringen als pelgrim. Over hoe je al stappend dichter bij je diepe zelf komt, bij de anderen en bij God. En dat daar het ware leven te leven valt. Het kan niet anders dan dat onze paus ook een pelgrim is.‘

‘We stapten voor het goede doel, de vzw WaW Make it Work, waar jongvolwassenen die fouten gemaakt hebben en hun leven opnieuw op de rails moeten krijgen, begeleid worden richting arbeidsmarkt. Maar dat is niet evident. Niemand staat op hen te wachten. Dat ze het zelf maar uitzoeken, ze hadden maar niet zo dom en egoïstisch moeten zijn, is een snel en voor de hand liggend oordeel. De maatschappij trekt immers zijn grenzen. Maar is het opnemen voor de meest kwetsbare mensen niet een opdracht voor elke christen? Is het dat niet precies wat Jezus ons is komen voordoen? Ik waardeer bij de paus dat hij van de kerk een meer inclusieve gemeenschap maakt, waar niemand uitgesloten wordt.

De kerk heeft iedereen nodig.

Mensen zijn mensen en liefde is liefde. Mensen moeten zichzelf kunnen zijn en regels die per definitie gemaakt zijn door mensen, zouden er moeten zijn om alle mensen zonder onderscheid te dienen. Niet omgekeerd. Eindelijk is de juiste weg ingeslagen.’

‘Paus van de hoop’

Lieve Wouters, journaliste Kerknet en Kerk & Leven: ‘Franciscus is voor mij de paus van de hoop. Hij blaast het vuur van het begin aan en spoort het hele Volk van God — waaronder hij alle mensen van goede wil verstaat — om opnieuw te vertrekken vanaf de figuur van Jezus Christus. Dat doet hij niet alleen in inspirerende encyclieken en andere teksten, maar ook door zijn dagelijkse eenvoudige voorbeeld. Hij voert geen drastische hervormingen door (hoe graag hij die misschien zelf ook zou zien), maar nodigt uit tot een diepe en duurzame ommekeer voor de Kerk, om van een instituut terug een beweging te worden, een volk onderweg.‘

‘Voor de kerkelijke media mag ik de synode over synodaliteit van dichtbij opvolgen. Het is een bijzonder inspirerend en hoopgevend gebeuren dat oproept tot verantwoordelijkheidszin voor elke gedoopte. Hopelijk mag hij nog lang leiding blijven geven, want we hebben hem nodig.’