40 jaar Artsen Zonder Vakantie: een uitdaging, een roeping (2)

#1 Maria Masson (Tekst: Ann Palmers)

“Artsen Zonder vakantie zorgde ervoor dat ik écht kon antwoorden op de dagelijkse problemen hier,” getuigt Maria Masson vanuit Oost-Congo. 

Met haar 35 jaar ervaring in ziekenhuismanagement evalueert ze haar samenwerking met Artsen Zonder Vakantie zondermeer positief. “De organisatie werkt professioneel en de vrijwilligers zijn flexibel. Door hen is onze kwaliteit enorm vooruitgegaan.”  

Kartonnen doos 

Maria Masson, 80 jaar en ondertussen een levende legende in Bukavu, hoofdstad van de provincie Zuid-Kivu in Oost-Congo, werkte 35 jaar als directrice voor BDOM (Bureau Diocésain des Œuvres Médicales). Dit is een dienst van het aartsbisdom Bukavu die instaat voor de gezondheidszorg voor zo’n vijf miljoen mensen. Met zijn twaalf hospitalen en 97 gezondheidscentra kreeg Maria dan ook een enorme uitdaging in haar schoot gelegd, toen ze in 1982 vanuit België naar Congo vertrok. Een roeping die op haar 38e eindelijk werd beantwoord. “Ik ben met heel weinig middelen begonnen,” vertelt de verpleegster en licentiate in ziekenhuismanagement in een reportage van RTBF.

Ik zie de kartonnen doos met papieren, nietjesmachine en perforator die ze in mijn handen stopten nog zo voor me. 

Respect en vertrouwen 

Ze schreef een driejarenprogramma uit, won het vertrouwen van internationale organisaties en de lokale overheid en de trein was vertrokken. BDOM telt nu zo’n 1200 medewerkers. “Ik heb altijd leidinggegeven vanuit respect voor elke persoon en vertrouwen in de mensen, want uiteindelijk hebben zij de centra en de ziekenhuizen geleid.”

Ik heb altijd gekeken naar wat de mensen aangaven het meeste nodig te hebben om van daaruit te evolueren.

Ze vertelt het pretentieloos terwijl ze toch werkte in een complexe en bovendien overwegend mannelijke context. “Op een bepaald ogenblik kreeg een dokter de vraag: hoe kunt u zich laten leiden door een vrouw en dan nog een verpleegster? De arts antwoordde: “Maria helpt ons om ons werk beter te laten doen. Dat is het belangrijkste voor ons.” 

Uitdagingen 

Eén van de grootste uitdagingen van BDOM was ziekenhuismanagement. “Het vormt mee de basis van een kwalitatieve gezondheidszorg. Artsen Zonder Vakantie leidde hierin ziekenhuismedewerkers op en schreef protocollen uit. Onze medische dossiers werden bijvoorbeeld op punt gesteld.

We hebben nu een dossier per patiënt, dat bestond vroeger niet. 

We ontvingen ook ondersteuning op technisch vlak. Ziekenhuistechnici hier in DR Congo kregen een reeks opleidingen om medische apparatuur goed te onderhouden en herstellen. Allemaal bijzonder belangrijk naast het zuiver medische aspect van de zendingen. 

Op een bepaald ogenblik schreven artsen hier te veel antibiotica voor. Apotheker Hugo Meyvis en zijn vrouw Dina Van Geluwe kwamen toen naast een vorming ‘organisatie van de ziekenhuisapotheek’, ook een opleiding geven over hoe je op een doordachte manier antibiotica kan gebruiken. En protocollen omtrent pediatrie die dokter Pol Jacques Lamotte, professor Douchan en pediater Patrick Peeters uitgeschreven, werden zelfs nationaal opgenomen en worden tot op vandaag nog steeds in de ziekenhuizen gehanteerd. Bijzonder mooie verwezenlijkingen allemaal.” 

Van dienst tot de laatste snik 

Maria spreekt traag en duidelijk. Haar diepe stem klinkt warm, bescheiden en heeft een niet-aflatende kracht. Op haar 77ste vroeg ze om de fakkel door te geven bij BDOM. 

Ondertussen zet ze haar schouders onder een nieuw project dat ouderen een waardevolle plaats geeft in de Congolese samenleving. “We zitten in een beginstadium maar het draagvlak groeit.

Voor mij is alles gebaseerd op mijn geloof en gebed.

"Het geeft me vertrouwen en zorgt ervoor dat ik nooit wanhoop. Ik hou van wat ik doe. Als ik zie dat mensen geholpen worden, geeft mij dat energie.”  

Troef 

Artsen Zonder Vakantie is steeds een grote meerwaarde geweest in Maria’s werk. “Door hen kon ik écht een antwoord bieden op de behoeftes van de mensen. De specialisten, verpleegkundigen en technici zijn in staat om zich aan te passen aan onze dagelijkse realiteit en kunnen met oude apparatuur werken die in Europa niet meer gebruikt wordt. Dat is echt een enorme troef.” 

Lees verder onder de foto

#2 Isidore Murhula Bazibuhe (Tekst: Ann Palmers)

Van elektromechanieker naar expert in de biomedische techniek. “We versterken het vertrouwen van patiënten in de ziekenhuiszorg, mede door goed functionerende apparatuur.” 

Isidore Murhula Bazibuhe volgde twee jaar de opleiding tot biomedisch technieker via het project Jenga Maarifa van Artsen Zonder Vakantie in DR Congo. “Ondertussen repareerden we vele medische toestellen, werkten we pannes weg, geven we nu zelf opleidingen en versterken we het vertrouwen van patiënten in de zorgverlening van het ziekenhuis.” 

Kennis opbouwen 

Al negen jaar werkt Isidore als elektromechanieker in het Algemene Referentieziekenhuis Dr. Rau in Ciriri, Oost-Congo. Het ziekenhuis is een referentie in de omgeving en bereikt zo’n 336 756 mensen en staat onder supervisie van het BDOM (Bureau Diocésain des Œuvres Médical) in Bukavu. Artsen Zonder Vakantie steunt al dertig jaar projecten in dit ziekenhuis. In 2016 organiseerden ze een twee jaar durende opleiding, samen met de provincie Vlaams-Brabant onder de naam Jenga Maarifa, wat ‘kennis opbouwen’ in het Swahili betekent. Via deze opleiding konden een twintigtal techniekers uit DR Congo en Burundi zich specialiseren in biomedische technieken.  

Manusje-van-alles 

De Wereldgezondheidsorganisatie stelde in 2011 vast dat een deel van het medisch materiaal in ontwikkelingslanden niet functioneert, verouderd is of onbruikbaar omdat techniekers deze niet kunnen herstellen. In het ziekenhuis in Ciriri was dat niet anders. Isidore: “Wij kregen al jaren medische apparatuur maar als deze in panne viel, konden we dit soms niet herstellen. Ik studeerde elektromechanica maar kende niets van medische apparatuur toen ik hier begon. Wij waren polyvalente techniekers die allerlei herstellingen deden op het gebied van elektriciteit en loodgieterij. Dankzij de Jenga Maarifa opleiding van Artsen Zonder Vakantie zijn we ondertussen gespecialiseerd in biomedische techniek en geven we deze kennis op onze beurt weer door.”  

Correct bedienen 

Na drie jaar ondervindt Isidore de resultaten van zijn bijscholing. “We hebben het aantal pannes enorm teruggedrongen. Momenteel werkt zo’n 94% van de toestellen die we gebruiken. Vroeger moesten buitenlandse techniekers dat komen oplossen maar dat hoeft nu niet meer. We hadden bijvoorbeeld zuurstofapparaten waar blijkbaar meer lucht doorkwam dan zuurstof maar dat wisten we niet."

Nu weten we hoe we de toestellen moeten gebruiken, herstellen en onderhouden.

"We kunnen de dokters ook haarfijn uitleggen hoe zij de apparatuur correct moeten bedienen. Zoiets komt uiteindelijk de patiënten enorm ten goede.” 

Vormingscentrum 

Ook de samenwerking met het personeel is veranderd. “Voordien werden we meer beschouwd als een soort arbeiders die in het ziekenhuis werkten. Nu begrijpt iedereen dat wij net als verpleegkundigen en artsen noodzakelijk zijn om oplossingen te bieden wanneer iemand ziek is.”  

“Patiënten bezoeken het ziekenhuis frequenter dan vroeger”, vertelt Isidore. “Vroeger bleven ze soms weg omdat ze merkten dat we hen niet altijd konden helpen door de falende apparatuur."

Het vertrouwen is ondertussen ontzettend gegroeid.

Daarnaast is het ziekenhuis momenteel een nationaal vormingscentrum geworden waar techniekers vanuit het hele land opleidingen komen volgen. Isidore leidde de voorbije jaren zo’n vijftigtal mensen op. “De technologie evolueert elke dag.  Ik hoop dat Artsen Zonder Vakantie opleidingen kan blijven faciliteren want de resultaten die we daardoor boeken zijn bijzonder positief.”  

Lees verder onder de foto

#3 Lou Van Coninckxloo (Tekst: Ann Palmers )

“Ik heb het volste vertrouwen dat de centjes die ik geef in goede handen terechtkomen.” 

Lou Van Coninckxloo werd in 1952 geboren in Katanga, DR Congo. Zowel haar ouders als grootouders werkten daar. Ze woonde er tot haar vijfde, tot haar vader ziek werd. De band met het land zorgde ervoor dat ze sindsdien op zoek ging naar een manier om de Congolezen te steunen. 

Eerste loon schenken 

Ze heeft nog enkele vage herinneringen aan haar jaren in Congo maar vooral de terugreis tijdens de drie weken durende bootreis naar Antwerpen bleef bij: “Mijn vader lag doodziek van malaria in een kajuit beneden. De uiteinden van zijn armen en benen waren verkleurd. Nadien is hij nog zes maanden in behandeling geweest in het Tropisch Instituut.”

Haar familiale geschiedenis is zodanig verweven met Congo dat ze ook iets wilde doen.

“Ik wilde zelfs mijn eerste loon schenken aan kinderen in Congo. Dat was in januari 1972. Ik was achttien en wilde die achtduizend frank, wat toen een aanzienlijk bedrag was, aan hen schenken. Maar mijn ouders waren bezorgd dat het geld niet op juiste plaats zou terechtkomen dus deed ik het niet.”  

Betrouwbare organisatie 

Het was pas in de jaren ’80 dat ze een poster zag van Artsen Zonder Vakantie in het kabinet van oogarts Dr. Vanherck in Mechelen waarop een oproep stond om brillen in te zamelen.

Ze vroeg oude brillen aan familie en had meteen een hele hoop bij elkaar.

“Een aantal jaren later ontmoette ik de oprichter Dr. Frans De Weer. We raakten aan de praat en hij vertelde voluit over zijn ervaringen. Ik bewonderde de organisatie en besliste om ze voortaan financieel te steunen. Eindelijk had ik een betrouwbare manier gevonden om mijn geld in te zetten. Ik heb er het volste vertrouwen in dat de centjes die ik geef in goede, zorgende handen terechtkomen.”  

In testament 

Ondertussen steunt Lou Artsen Zonder Vakantie al bijna veertig jaar. “Ik voel me nog altijd erg verbonden met het Congolese volk en respecteer de Afrikaanse eigenheid, de cultuur en de wijsheid. Daarnaast vind ik gezondheidszorg ontzettend belangrijk. Het is mooi hoe ze via Belgische en Afrikaanse experten de lokale ziekenhuizen via opleidingen met raad en daad bijstaan. Hoe ze betere apparatuur voor de operatiezalen voorzien en hoe ze voor eenvoudige dingen, zoals betere elektriciteit zorgen. Ik ben nu 68 jaar, heb een klein pensioen, maar ik heb alles wat ik nodig heb. Momenteel onderzoek ik hoe ik Artsen Zonder Vakantie kan opnemen in mijn testament. Zo kan ik blijven helpen, ook als ik er niet meer ben.”  

Wil je Artsen Zonder Vakantie steunen? Surf dan naar www.azv.be 

Volg Artsen Zonder Vakantie op Facebook