Barts Bijbelbrieven ~ Hooggeachte Andreas

Hooggeachte Andreas,

Ik moet me bij u verontschuldigen omdat ik helemaal niet van plan was een brief aan u te verspillen. In de Bijbel duiken namelijk zoveel boeiende figuren en personages op die me meer intrigeren. Bovendien heb ik onlangs een lange brief aan uw beter bekende broer Simon Petrus gewijd. Nog een brief aan een zoon van Jonah en Joanna leek me van het goede te veel. Oorspronkelijk stond u dus niet op mijn verlanglijstje. 

Regelmatig trek ik me voor enkele weken terug in de gastvrije wereld van de benedictijnergemeenschap in de Sint-Andriesabdij van Zevenkerken.

Terwijl buiten de kloostermuren het coronavirus om zich heen woedt, voel ik me hier veilig en geborgen.

Broeder-portier Jean-Paul heette me welkom en wees er me op dat de abdij uitgerekend op het ogenblik van mijn aankomst Uw naamdag vierde. 30 november. Het feest van de heilige Andreas, naar wie de Sint-Andriesabdij is genoemd. Op weg naar de abdijkerk kruiste ik in het slotgedeelte het indrukwekkende beeld waar ik tijdens mijn vorige verblijven amper aandacht aan besteedde. U werpt de argeloze voorbijgangers een bescheiden maar vriendelijke plaasteren blik toe. Het diagonale kruis verwijst naar uw marteldood bijna 2.000 jaar geleden. 

In zijn korte preek refereerde vader abt René naar uw roepingsverhaal zoals dat werd opgetekend door de evangelist Johannes. Blijkbaar was u een leerling van Johannes de Doper. U herinnert zich ongetwijfeld alle details van de dag waarop uw leven een totaal andere wending kreeg. Samen met een collega-visser maakte u de visnetten klaar aan de oever van de Jordaan. Uw meester stelde jullie aan Jezus voor en jullie brachten meteen de hele dag met Hem door. U was dermate begeesterd dat u de dag nadien enthousiast uw broer Simon tot bij Jezus bracht.

Van de twaalf apostelen was u de eerste die zijn hebben en houden achterliet en in Jezus de Messias herkende.

Tijdens de feestmaaltijd in de refter van de abdij konden we uitzonderlijk met elkaar praten. Doorgaans eten de monniken in absolute stilte. Getrouw aan de Regel van Benedictus mocht ik als gast naast vader abt plaatsnemen. Ik vertrouwde hem toe dat het me nooit eerder was opgevallen dat u de eerste volgeling van Jezus was. De evangelisten stellen uw broer Simon Petrus centraal. Ik beschouwde u als een minder belangrijke apostel in de schaduw van uw roemrijke broer. ‘Jij bent niet de enige,’ antwoordde vader abt.

Andreas betekent hetzelfde voor de orthodoxe gemeenschap als Petrus voor de katholieke wereld.

'Paus Franciscus zit op de stoel van Petrus, patriarch Bartholomeüs van Constantinopel bekleedt de zetel van Andreas. De feestdag van Andreas wordt in alle orthodoxe gemeenschappen met veel luister gevierd. Hij is terecht de apostel van de oecumene. Niet voor niets noemt men Andreus ‘protokleitos’, wat eerstgeroepene betekent.'

Tekst gaat verder onder de afbeelding.

De abt vervolgde: 'Onze paus en patriarch Bartholomeüs onderhouden warme, broederlijke banden met elkaar. Net zoals de broers Petrus en Andreas destijds. Het was ook Andreas die de voorzet gaf voor de wonderlijke brood- en visvermenigvuldiging die in de evangeliën uitgebreid aan bod komt. Andreas ontdekte in de mensenmassa een jongetje dat in zijn armen vijf broden en twee vissen vasthield en leidde hem naar Jezus. Net zoals hij zijn broer Simon ooit aan Jezus presenteerde.’

Na de dood van Jezus Christus liet u de moed niet zakken, Andreas. Wekenlange dagreizen brachten u uiteindelijk in de Griekstalige kolonies van het Romeinse rijk. U verspreidde Jezus’ woorden en daden in onder meer het toenmalige Klein-Azië (de huidige Turkse kustgebieden), Thracië (Noord-Griekenland, Bulgarije en Oost-Turkije) en Achaia (de Griekse Peloponnesos). In het stadje Patras liet de christenvervolger keizer Nero u door Romeinse soldaten arresteren en zwaar mishandelen. Enkele dagen later spijkerde men u aan een x-vormig houten kruis. Dat laatste gebeurde op uw uitdrukkelijke aangeven.

U achtte het onwaardig om op dezelfde manier als Jezus te sterven.

Ruim 300 jaar na uw dood bracht men uw relieken naar Constantinopel over. Na de officiële oprichting van het Patriarchaat van Constantinopel in 1461 schonk de geestelijke leider van de orthodoxe wereldkerk als teken van verbondenheid uw schedel aan de bisschop van Rome. Diens latere opvolger paus Paulus VI gaf uw relieken terug aan het volk van Patras. Een wijs gebaar van verzoening.

In de harten van ruim 300 miljoen gelovige orthodoxen leeft u in de 21ste eeuw verder. Op dit ogenblik verlichten 10.000den kaarsen evenveel prachtige iconen met uw beeltenis. U bent de patroonheilige van grote landen zoals Rusland, Spanje en Roemenië. Ook de Schotse feestdag valt niet toevallig op Saint Andrews.

Ik hoop van harte dat de toenadering tussen de paus van Rome en de patriarch van Constantinopel katholieken en orthodoxen dichter bij elkaar brengt.

Laat ons elke vorm van historische en eeuwenlange broedertwisten definitief naar het verleden bannen. Uiteraard met diep respect voor de eigenheid, de cultuur en de spirituele rijkdom die hechte bloedbroeders voor elkaar opbrengen.

Breng Simon Petrus mijn welgemeende groeten over, alstublieft.

Respectvolle groeten, Bart Demyttenaere

Reactie van Nikolaas Sintobin

Beste Bart,

Dank, eens te meer, voor je boeiende brief. Je hebt me weer heel wat bijgeleerd. Dat van die vreselijke marteldood van Andreas was mij bekend. Maar, in alle eerlijkheid, moet ik toegeven dat ik niet wist dat hij beschouwd wordt als de stichter van de Oosterse Kerk en dat hij daarom nu zo’n belangrijke symbolische plaats inneemt in de voorzichtige maar reële toenadering tussen de Katholieke Kerk en de Ortodoxe Kerk.

Ik woon sinds bijna 9 jaar in Nederland, een land met een protestantste cultuur.

Als paplepelkatholiek die geboren en getogen is in Vlaanderen, was het protestantisme mij volstrekt onbekend. Thans werk ik dagdagelijks samen met protestantse broers en zussen in het geloof. Ik houd gewoon van die mensen. Meer in het bijzonder waardeer ik hun liefde voor de Bijbel, hun persoonlijk verantwoordelijkheidsgevoel en hun vrijgevigheid.

Tot voor enkele decennia stonden er letterlijk en figuurlijk hoge muren tussen de katholieke en de protestantse geloofsgemeenschappen in Nederland. Die zijn nu in belangrijke mate gesloopt. In het bijzonder vanuit de basis is er een snelle toenadering, ook al blijven er grote verschillen bestaan. Vanuit ons Platform voor ignatiaanse spiritualiteit in Amsterdam hebben we steeds meer samenwerkingsverbanden met de meest uiteenlopende protestantse groepen. Echt wel bijzonder is dat de ignatiaanse spiritualiteit thans, wereldwijd, erg in trek is bij de christenen van de reformatie.

En zeggen dat de jezuïeten, grotendeels ten onrechte, eeuwenlang beschouwd werden als de bestrijders van de protestanten.

Anders gezegd, wat goed dat Andreas als patroon zijn hemels steentje kan bijdragen tot de toenadering van christenen in al hun diversiteit. Onze verdeeldheid is aanstootgevend, letterlijk schandalig (Grieks voor steen des aanstoots). Het is een zegen dat de recente pausen, opvolgers van Petrus, de broer van Andreas, van de oecumene een van hun grootste prioriteiten hebben gemaakt.

Broederlijke groet, Nikolaas Sintobin sj