Bijbel van A tot Z ~ I van Immanuel, 'God met ons'

In de Bijbel hebben namen die mensen krijgen vrijwel altijd een betekenis. Dikwijls is de naamgeving een belangrijk moment in de geschiedenis van een Bijbels personage. Denk maar aan de figuur van Mozes.

Ook aan Jezus' naamgeving wordt een apart verhaal gewijd. Jozef is ervan op de hoogte gekomen dat Maria, die aan hem is uitgehuwelijkt, zwanger is buiten hem om. Een grote vernedering. Welke tegenstrijdige gevoelens zijn er door hem heen gegaan? Om zijn eer te redden, kan hij maar één beslissing nemen: Maria wegsturen. Maar dan komt God tussenbeide. Jozef wordt aangemaand Maria niet weg te sturen, maar bij zich te nemen, want het kind dat ze draagt, is verwekt door de heilige Geest. (Matteüs 1,20)

Veelbetekenende droom

We herhalen dit verhaal even, want die droom is een aanzet naar de naam Immanuël die we willen verklaren.

De Geest (of adem van God) is een scheppend beginsel. Dat kennen we al vanaf de eerste bladzijde van de Bijbel: De aarde was nog woest en doods, en duisternis lag over de oervloed, maar Gods geest zweefde over het water. (Genesis 1,2 - NBV) De Geest van God inspireert koningen en profeten, en maakt het onmogelijke vaak toch mogelijk. De geest is immers beweeglijk, dynamisch, uit op verandering, hij wil de dingen altijd nieuw maken.

Welnu, deze heilige Geest van God is ook werkzaam in Maria. Jozef droomt dat hem dit allemaal verteld wordt.

Eenmaal wakker, is Jozef ervan overtuigd dat deze droom dichter bij de werkelijkheid staat dan zijn eigen warrige brein van dat moment.

En zo komt hij tot een moedig besluit: de droom schenkt hem de intuïtie dat hij Maria moet aanvaarden ook nu ze zwanger blijkt te zijn. En hij ontfermt zich over haar.

Jeshua, ‘God redt’

In diezelfde droom heeft Jozef nog iets vernomen: de eerstgeborene van Maria zal een zoon zijn, en hij – Jozef! – moet het kind zijn naam geven. Die naam heeft iets te maken met de bestemming van dit kind: Jeshua (of Jehoshua), dat wil zeggen: God redt!

Jozef is een gelovige Jood, die weet heeft van Gods scheppende kracht. Wie had anders de wateren van de Rode Zee gespleten? Wie had het armetierige slavenvolk anders heelhuids kunnen overbrengen naar het land dat beloofd was aan de aartsvaders- en moeders? En toch: de worsteling van Jozef zal er niet minder om geweest zijn.

Ter bevestiging: Immanuël, God met ons

Ook de evangelist Matteüs is een gelovige Jood. Meer nog, hij is een Schriftgeleerde. Hij lééft van de Joodse schriften: Tora en Profeten, én de Wijsheid, die ligt opgeslagen in het derde deel van zijn Hebreeuwse Bijbel.

Matteüs denkt na over de naamgeving, en dan schiet hem een ander belangrijk moment te binnen, een van die vele andere plaatsen waar God een naam geeft aan een kind dat nog geboren moet worden. In de boekrol van de profeet Jesaja zoekt hij de plaats op waar koning Achaz, de koning van Juda, door Jesaja de geboorte van een kind krijgt aangezegd.

Die gekke Achaz had eerst nog aan de profeet gezegd dat hij niet wilde horen van een teken: hij kon het ook wel zonder God stellen! Maar Jesaja duwt door, en geeft hem dan ongevraagd het teken:

• Daarom zal de Heer zelf u een teken geven: de jonge vrouw is zwanger, zij zal spoedig een zoon baren en hem ​Immanuel noemen. Boter en honing zal hij eten, totdat hij in staat is om het kwade te verwerpen en het goede te kiezen. Want voordat de jongen in staat is om het kwade te verwerpen en het goede te kiezen, zal het land van de beide koningen die u zo veel angst inboezemen, ontvolkt zijn.

Natuurlijk denken we bij deze profetie op de eerste plaats aan de zoon die koning Achaz zal krijgen en die hem als koning zal opvolgen: Hizkia. Deze koning zal hervormingen doorvoeren en ervoor zorgen dat Jeruzalem het centrum wordt van de ware dienst aan de God van Abraham, Isaak en Jakob. Hij zal het wat dat betreft beter doen dan zijn koppige vader!

De naam die Achaz aan zijn zoon moet geven is Immanuel, wat in het Hebreeuws betekent: EL (= de hoogste God) is met ons! Het is een verklaring van godswege:

'Ik trek mij de geschiedenis van mijn volk aan, ook wanneer het door eigen toedoen in rampspoed en ellende is terecht gekomen.'

Waarschuwing tegen misbruik van de naam

Een mooie naam, maar ook een gevaarlijke naam! Want het volk mag zich die naam niet zo eigen maken, dat het denkt dat het in naam van God alles kan en mag. De naam is door de eeuwen heen maar al te vaak misbruikt, tot op de dag van vandaag.

Matteüs herinnert zich de geschiedenis van Achaz, en voegt dat als commentaar toe bij wat de engel in de droom aan Jozef had gezegd:

• Dit alles is gebeurd opdat in vervulling zou gaan wat bij monde van de ​profeet​ door de ​Heer​ is gezegd: ‘De ​maagd​ zal zwanger zijn en een zoon baren, en men zal hem de naam ​Immanuel​ geven, wat in onze taal betekent ‘God met ons’. (Mt 1,23)

Door die passage toe te passen op Maria en het kind dat zij verwacht, zet Matteüs de naamgeving nog meer kracht bij.

En wat betekent dit nu voor ons? Alleen wanneer het bij ons over Jezus gaat, mogen we zeggen dat ‘God met ons’ is! Alleen wanneer we trouw zijn aan zíjn levensweg, zijn radicale barmhartigheid, zijn profetische visie, zijn weg van geweldloosheid – alleen als we trouw zijn aan die weg van Jezus, kunnen we het de evangelist nazeggen: Ja, inderdaad, in Jezus is God met ons! Alles wat daarboven uitgaat, is misbruik van godsdienst.

Laten we in deze tijd van coronacrisis bidden in de naam van Jezus, en weten dat Hij Immanuel is.

Welk woord of begrip uit de Bijbel wil jij laten uitleggen door Jean Bastiaens? Schrijf een reactie hieronder of stuur een mail naar de redactie.