Bijbel en seks #10 ~ Sensuele dans met extreme gevolgen

#10 Sensuele dans met extreme gevolgen ~ Matteüs 14, 1-12

Toen Herodes een feest gaf ter gelegenheid van zijn verjaardag, danste de dochter van Herodias te midden van de aanwezigen, en dat viel bij Herodes in de smaak. Daarom zei hij dat ze zou krijgen wat ze maar zou vragen, en hij zegelde die belofte met een eed. Door haar moeder daartoe aangezet zei ze: ‘Breng me dan op een schaal het hoofd van Johannes De Doper.’

Wat een femme fatale, zeg. Wat gebeurt hier eigenlijk?

Hans Ausloos • Dat moet wel een heel sensuele dans geweest zijn, inderdaad. Herodes (Antipas, de zoon van Herode De Grote) laat zich in de tang nemen door de moeder van het meisje. Hij staat nu tussen twee vuren: de vrouwen aan de ene kant en Johannes, voor wie hij ontzag heeft, aan de andere kant. Hij zwicht voor de vrouwen en laat de profeet onthoofden.

Waarom Herodias zo gebeten is op Johannes? De profeet bekritiseerde haar scheiding van Filippus, om te kunnen trouwen met diens broer Herodes. En blijkbaar kon Herodias die kritiek minder goed verdragen dan Herodes. De passage in het evangelie volgens Marcus, hoofdstuk 6, spreekt boekdelen: 

• Johannes had tegen Herodes gezegd: ‘U mag niet trouwen met de vrouw van uw broer.’ Sindsdien had Herodias het op hem gemunt en wilde ze hem uit de weg ruimen, maar ze kreeg er de kans niet toe, want Herodes had ontzag voor Johannes, omdat hij wist dat hij een rechtvaardig en heilig man was, en hij nam hem in bescherming. En hoewel hij altijd in grote onzekerheid verkeerde als hij naar hem geluisterd had, bleef hij hem toch graag horen.

Weten we nog iets meer over die dochter?

In de evangelies krijgt de dochter geen naam, omdat die er eigenlijk niet toe doet voor de auteurs. Marcus en Matteüs rakelen dit verhaal enkel op als antwoord op de vraag wie de mensen denken dat Jezus is. Sommigen menen namelijk dat hij Johannes De Doper is, opgestaan uit de dood. Die mening is ook Herodes toegedaan, zo blijkt, vol ontzag en schuldbewust na de moord op de profeet. (Ook de evangelist Lucas vermeldt de onthoofding, maar hij vermeldt Herodias niet eens en gaat meteen naar de kern.) 

Later wil men dergelijke verhalen meer stofferen en krijgt de dochter van Herodias een hele geschiedenis mee, waarvan we echter niet veel met zekerheid kunnen zeggen. Uit geschriften van de antieke geschiedschrijver Flavius en apocriefe evangeliën komt een personage naar voren dat Salomé heette en via uithuwelijking koningin werd van Groot-Armenië. Voor de evangelist allemaal niet zo belangrijk, maar voor kunstenaars? Zij lustten er wel pap van!

Welke functie heeft dit verhaal in het evangelie?

Zoals gezegd interesseren de auteurs van de evangelies zich niet zozeer voor de personages rond die sensuele dans. Het verhaal komt zijdelings aan bod, bij wijze van flashback bij de vraag wie Jezus is. Sommigen denken dus dat hij een heropstanding is van Johannes De Doper. Anderen denken dan weer dat hij de profeet Elia is, die teruggekomen is.

In het evangelie volgens Marcus is ‘Wie is Jezus?’ de centrale vraag, de kapstok voor zijn hele getuigenis, die hij doorspeelt naar de luisteraar: wie is Hij voor jou? Wie Marcus goed leest, moet wel begrijpen dat Hij de langverwachte messias is, de gezalfde koning, redder van Israël, de grote verzoener die de oorspronkelijke harmonie op aarde herstelt.

Hans Ausloos is oudtestamenticus, hoogleraar aan de UCLouvain en auteur van Geweld, God, Bijbel (Averbode, 2019).