Bisschop Bonny blij met boek over seksueel misbruik

Op de voorstelling van het boek Als wonden kunnen helen. Een christelijke benadering van seksueel misbruik (Karlijn Demasure, Licap) schetste mgr. Johan Bonny de weg die de kerk met slachtoffers en daders aflegde sinds 2010.

Het was voor de kerk in ons land niet eenvoudig om de 100den verhalen passend te beluisteren en te beantwoorden. Johan Bonny

In 2012 en 2014 publiceerden de Belgische bisschoppen beleidsteksten voor de aanpak en preventie van seksueel misbruik. Tegelijk werkte de kerk mee aan de erkenning van slachtoffers: enerzijds via bemiddeling of arbitrage onder de auspiciën van een parlementaire commissie, anderzijds langs opvangpunten ingericht door de bisdommen en de religieuze congregaties. Daarover wordt jaarlijks verslag uitgebracht. Het hoeft geen betoog dat deze aanpak voor de kerk een leerproces is geweest, en het eigenlijk nog is, stelde Johan Bonny.

Zonder de inzet en medewerking van vele personen, groepen en diensten zouden we niet uit de impasse zijn gekomen. Johan Bonny

5 opdrachten voor de toekomst

Mgr. Bonny: In de voorbije vijf jaren is de aandacht vooral uitgegaan naar wat in een eerste fase noodzakelijk was: slachtoffers ontvangen en beluisteren, werken aan wegen van erkenning en financiële tegemoetkoming, de gepaste maatregelen nemen tegenover daders en werken aan preventie. Eenmaal de eerste fase afgerond, komen echter nieuwe vragen naar boven, voor een tweede of volgende fase. Het leerproces gaat verder.

De bisschop schetst 5 opdrachten.

1.     Een slachtoffer vertelde mij in de voorbije maanden over haar teleurstelling tegenover de kerk. Toen zij haar verhaal van misbruik bekend maakte, werd ze beluisterd en erkend en ontving ze een financiële tegemoetkoming. Alleen: sindsdien heeft ze van de kerk niets meer gehoord. Geen telefoontje om te vragen hoe het nog met haar gaat, geen bezoekje, geen aanbod van verdere pastorale begeleiding. Wat is onze nazorg? Hoe zullen we verder omgaan met de slachtoffers die we hebben ontmoet? Sommigen wensen misschien geen enkel contact meer met de kerk, anderen wel en hebben het bovendien nodig. Wat kunnen wij doen om slachtoffers die het wensen voort te ondersteunen in het herstel- en genezingsproces waar ze voor staan?

2.     Het seksueel misbruik roept vele vragen op die met de kerk zelf te maken hebben. De kerk kan zich niet zomaar verstoppen achter de ‘samenleving van toen’ of de ‘gezagsverhoudingen van vroeger’ om feiten van seksueel misbruik te minimaliseren. Ieder slachtoffer was er één teveel. Gelukkig zijn vele toestanden of structuren die het risico op misbruik verhogen, in de voorbije decennia aangepast of zelfs verdwenen. Rome heeft betere procedures opgezet voor de aanpak van daders. Onlangs werd een bijzonder tribunaal opgezet om te oordelen over bisschoppen die  niet gepast optraden tegen daders. Tegelijk moet de kerk zich ervoor hoeden om de problematiek van het seksueel misbruik te eenzijdig te verbinden met het falen van individuele personen, of zich te beperken tot een juridische benadering. De vraag is ook welk klimaat ze wil scheppen van bespreekbaarheid, openheid en medeverantwoordelijkheid onder gelovigen en medewerkers. In die zin vind ik het meer menselijke klimaat dat paus Franciscus nu schept minstens even belangrijk als de extra tribunalen die zijn opgericht.

3.     Enerzijds moeten we alert blijven tegenover mogelijke vormen van seksueel misbruik in een pastorale of kerkelijke context. Anderzijds ook tegenover alle vormen van seksueel misbruik waarmee kinderen of jongeren in hun leefomgeving of in de samenleving te maken kunnen krijgen. Welke signalen kunnen onze medewerkers opvangen van seksueel misbruik of van seksueel grensoverschrijdend gedrag, waar het zich ook mag voordoen? Hoe kunnen zij de bespreekbaarheid van seksueel misbruik verhogen? Waar zitten vandaag de blinde vlekken? Waarover zwijgen kinderen en jongeren vandaag? Waarover zwijgt de samenleving vandaag?

4.     Wat mij treft bij slachtoffers die ik kon beluisteren, is de manier waarop zij zich verhouden tegenover het geloof en de kern van de christelijke boodschap. Een aantal slachtoffers heeft de deur van de kerk en het christelijk geloof duidelijk dicht geslagen, om begrijpelijke redenen. Het misbruik door iemand van de kerk heeft zulk een afkeer meegebracht van alles wat met de kerk te maken heeft, dat ze geen contact met de kerk meer willen. Bij anderen is het echter omgekeerd. Hoewel het misbruik hun vertrouwen in de kerk en haar bedienaren grondig heeft aangetast, blijven ze op zoek naar de liefde van God en naar de kracht van het geloof. Ze vinden in de Bijbel bladzijden die letterlijk op hun pijn en verdriet geschreven staan. Ze kennen een plek van stilte en gebed waar ze even tot rust kunnen komen. Ze blijven in contact met iemand van de kerk in wie ze wel vertrouwen hebben.

Het geloof kan kwetsen, maar het kan ook genezen.

Hoe kunnen we de genezende kracht van het evangelie en van het geloof naar boven laten komen, bij slachtoffers die daarnaar verlangen? Welke taal spreken we dan, of welke gebaren stellen we dan?

5.     Iemand die als kind en jongere slachtoffer was van seksueel misbruik in haar familiale omgeving, belt me af en toe. Met haar misbruik had de kerk niets te maken. Integendeel, toen ze met haar verhaal naar buiten kwam, vond ze juist in de kerk de steun die ze nodig had. De voorbije jaren heeft zij meermaals kwaad of ontgoocheld gereageerd: slachtoffers van een kerkelijke dader staan nu wel in de picture, maar ik blijf erbuiten, samen met zovele andere slachtoffers van misbruik. Mijn verhaal is blijkbaar geen nieuws, omdat het niet in een kerkelijke context gebeurde! Het gaat mij hier niet om de vergelijking tussen misbruik in de kerk of buiten de kerk, maar wel om de vraag hoe de kerk slachtoffers van misbruik nabij zijn, waar of door wie het misbruik ook mag gebeurd zijn. Vele slachtoffers van seksueel misbruik hebben nooit de passende pastorale zorg gekregen, waar ze wellicht naar uitkeken. Hoe kan de kerk daaraan werken? Waar kunnen slachtoffers van misbruik, waar of door wie het ook mag gebeurd zijn, terecht voor pastorale ondersteuning en begeleiding? Want ook en uitgerekend voor hen stroomt in het Evangelie een bron van heling en nieuw leven.

Nieuw boek is grote hulp om de 5 opdrachten te vervullen

Het boek Als wonden kunnen helen. Een christelijke benadering van seksueel misbruik gaat over de preventie van seksueel misbruik in de kerk, en over de gepaste menselijke en pastorale begeleiding van slachtoffers. De bijdragen komen van een internationale groep van experten onder redactie van theologe Karlijn Demasure.

Bedoeling is dat de publicatie ruim verspreid wordt in de Vlaamse kerk. Mgr. Bonny: Voor al wie werkt met kinderen en jongeren staan in deze publicatie waardevolle inzichten en suggesties. In het bijzonder voor onze vormingsdiensten is deze publicatie een nieuw en welkom hulpmiddel.

Karlijn Demasure (red.), Als wonden kunnen helen. Een christelijke benadering van seksueel misbruik, Licap, Brussel, 2015, 85 blz., ISBN 978 94 6196 075 7