Milo Rau (NTG) voert in zijn Jezusfilm Rivolta della Dignita-The New Gospel een hedendaagse rebelse Jezus ten tonele. ‘Het is gezond dat kunstenaars vastgeroeste theologische opvattingen in twijfel trekken’, vindt Johan Verstraeten © Tertio
‘Het christendom is geen elastiek dat je eindeloos kan rekken’
De historische en de theologische Jezus staan elkaar geenszins in de weg, antwoordt Johan Verstraeten, emeritus hoogleraar aan de KU Leuven en expert in de sociale leer van de Kerk. In de Bergrede drukt Jezus duidelijk zijn voorkeur uit voor de armen en kwetsbaren. De Titusbrief zegt dat in die Jezus de menslievendheid van God onder ons komt. Dat is een theologische stelling: Jezus laat het gelaat zien van een liefdevolle God. Was Jezus daarom een rebel? Hij was vooral bezig met het Rijk Gods en wilde mensen weer bij God brengen door leven te geven aan wie werd uitgesloten. Sommigen zagen dat als rebels, want het bracht Hem in conflict met de abstracte morele en liturgische wetten. Maar Jezus was creatief in Zijn verzet. Kijk hoe Hij de steniging van de overspelige vrouw verhinderde. Hij toonde meer liefde voor de gekwetste mens dan respect voor de letter van de wet. Datzelfde conflict kenmerkt ook de Kerk vandaag.
‘Rebel’ is dus een titel die Hem niet past?
We kunnen niet ontkennen dat Jezus soms erg rebels uit de hoek komt, zoals bij de tempelreiniging. Hij maakt zich daar stevig kwaad. Maar zijn verzet dient altijd een positief doel: onze verhouding tot God. Jezus maakt geen politieke analyse, Hij predikt geen opstand tegen de Romeinen. Jezus is een profeet: Hij wijst op te rigide interpretaties, op blindheid voor rechtvaardigheid. Wanneer Hij zegt dat zijn koninkrijk niet van deze wereld is, wordt Hij misbegrepen, als een politieke concurrent gezien en veroordeeld. De juiste relatie tussen mensen en tot God horen samen in de Bijbel. Als dat je uitgangspunt is, kan je alleen maar besluiten dat sommige handelswijzen niet stroken met een gezonde godsopvatting.
De profeet spreekt duidelijke taal en wordt zo rebel in zijn verzet tegen onrecht. We moeten van Jezus geen halfzacht eitje maken.
In welke mate vertegenwoordigt paus Franciscus de rebelse Jezus?
De paus staat in de ignatiaanse traditie. De methode van de geestelijke oefeningen leerde hem zich imaginair te verplaatsen in de leefwereld van Jezus. Door het Evangelie met het hart te lezen, heeft hij een existentiële ontmoeting met een heel andere Jezus dan de Jezus die strikt dogmatisch wordt gedetermineerd. Franciscus verandert geen jota aan de wet, maar hij gaat er creatief mee om vanuit die existentiële relatie.
Binnen het prudentiële handelen verlegt de paus grenzen en dat is geniaal.
Hoe verklaart u dat de keuze voor de kwetsbaren niet automatisch aanslaat bij christenen? Is die boodschap te moeilijk?
Christenen zijn ook maar gewone burgers en velen zijn bang voor de toekomst. Daar heb ik begrip voor. Maar de manier waarop sommigen inspelen op die angst en een ideologie verspreiden waarin ze het christendom verzoenen met extreemrechtse ideeën, zoals Marine Le Pen in Frankrijk, is misdadig. Daar ligt voor de kerk een nieuwe, profetische taak: door eenduidig ‘neen’ te zeggen tegen geweld als motor van de geschiedenis en tegen het willekeurig inzetten van mensen als pionnen in dienst van abstracte idealen.
Het christendom is geen elastiek dat je eindeloos kan rekken.
Is er in een authentiek christendom ook plaats voor de institutionele, klerikale kerk?
De Kerk is een complexe werkelijkheid met verkondiging, een sociale traditie, prachtige liturgie en radicale ‘changemakers’. Al die aspecten zijn waardevol. In bepaalde gremia van de kerk bemerk ik een voorkeur voor het binnenkerkelijke: catechese en verkondiging, liturgie en de ‘zorg voor het tijdelijke’. Sommigen rekenen de politieke, sociale en economische verantwoordelijkheid van de Kerk niet tot haar essentie. Terwijl de vroegste kerk precies door haar diaconie zoveel uitstraling had. De Kerk maakt een historische vergissing als ze zich terugplooit op het binnenkerkelijke.
Ook Franciscus ziet liever een kerk die gekneusd en vuil is dan een die uit zelfbehoud muren om zich heen bouwt.
- Lees de integrale tekst van het interview dat Sylvie Walraevens met em. prof. Verstraeten maakte in Tertio nr. 1.086 van morgen woensdag 2 december 2020. In het andere luik van het tweeluik over rebels-profetisch christendom brengt de Brusselse pastoor Johnny De Mot een doorleefd getuigenis.
- Vraag een gratis proefnummer van of neem een abonnement op Tertio.