Derde en laatste fase restauratie Lam Gods duurt tot voorjaar ’26

Met de verhuizing van het bovenste register van de binnenste panelen van het Lam Gods van de Gentse Sint-Baafskathedraal naar het Museum voor Schone Kunsten (MSK) Gent startte vandaag de derde en laatste restauratiefase van het beroemde retabel. Die zal wellicht tot het voorjaar 2026 duren. De restauratie door het Koninklijk Instituut voor Kunstpatrimonium (KIK/IRPA) kan ook nu weer in het MSK door het publiek worden gevolgd.

De overbrenging van het bovenregister naar het MSK gebeurde in aanwezigheid van onder meer bisschop Lode Van Hecke en kanunnik Ludo Collin. ‘Alle goede dingen bestaan uit drie’, zei bisschop Van Hecke bij het inpakken van de zeven panelen, verwijzend naar de twee eerdere restauratiefases. Tussen 2012 en 2016 werden de acht buitenpanelen van het retabel gerestaureerd. In december 2019 werd met de restauratie van het middelste paneel uit het onderste register — met de voorstelling van het Lam Gods — en de drie luiken errond de tweede fase afgewerkt.

Tijd dus voor de derde en meer dan waarschijnlijk laatste restauratiefase van een meesterwerk dat Hubert Van Eyck begon, door zijn broer Jan werd voltooid en in 1432 voor het eerst werd getoond.

(Lees verder onder de foto.)

Het bovenregister bestaat uit zeven panelen. De drie centrale panelen verbeelden de tronende Onze-Lieve-Vrouw, de tronende Godheid en de tronende Johannes de Doper.

Ooit, in 1796, liet Napoleon de drie panelen confisqueren en in 1815 naar Parijs verhuizen. Na zijn val keerden de panelen terug naar Gent. De grootste uitdaging wordt allicht de restauratie van de persbrokaten op de achtergrond (eredoeken) van de drie panelen. Persbrokaten zijn dunne, rechthoekige blaadjes tin die verguld deels geschilderd werden om brokaten (dure, exclusieve zijdeweefsels) te imiteren.

‘Het zijn zeer geraffineerde decoraties in relief en heel fragiel’, weet Hélène Dubois, restaurateur van KIK/IRPA.

(Lees verder onder de foto.)

De zijluiken bestaan uit Adam en Eva en de zingende en musicerende engelen. Die laatste twee panelen kwamen in 1816 in handen van een kunsthandelaar maar keerden ten langen leste in 1919 terug als vergoeding voor de geleden oorlogsschade.

De panelen vertonen veel jeugdbarsten. Ook de parkettage aan de achterzijde is een extra uitdaging voor de restaurateurs. Bij de panelen met Adam en Eva waarvan de lijsten en houten dragers al in de eerste fase zijn hersteld, moeten vooral de overschilderingen worden aangepakt. In eerste instantie worden de niet-originele vernislagen weggenomen en wordt onderzocht welke 16de-eeuwse overschilderingen er zijn en of die verwijderd kunnen worden zodat het originele werk van de gebroeders van Eyck blootgelegd kan worden.

(Lees verder onder de foto)

Het prijskaartje voor de derde fase van de restauratie van het Lam Gods bedraagt 1,53 miljoen euro. De Vlaamse gemeenschap (Kunst en erfgoed en Onroerend erfgoed) betaalt tachtig procent, de overige twintig procent is voor rekening van de kerkfabriek en wordt door het Wetenschappelijk Fonds Baillet Latour medegefinancierd. De panelen die voor restauratie naar het MSK Gent zijn, worden tijdens de restauratie vervangen door kleurenkopies.

Het Lam Godsretabel blijft intussen te bezichtigen in het bezoekerscentrum in de Sint-Baafskathedraal.

Dat centrum kreeg sinds de opening in 2021 al 280.000 bezoekers over de vloer, vertelde Peter De Wilde, administrateur-generaal Onroerend Erfgoed. 65 procent ervan zijn buitenlanders. En hij had nog meer goed nieuws over het bezoekerscentrum: de tevredenheid van de bezoekers ligt met een score 84 ongezien hoog (een score van 10 staat voor ‘goed’) maar ook de familievriendelijkheid en het onthaal kunnen de bezoekers ten zeerste bekoren. 

• Meer info: www.sintbaafskathedraal.be en www.mskgent.be