Eenzaamheid hoort bij ons mens-zijn - Mieke Grypdonck [column]
Eenzaamheid wordt sinds corona als een groot maatschappelijk probleem erkend. Er worden allerlei acties voorgesteld of ondernomen om het aan te pakken. Eenzaamheid roept op tot medemenselijkheid en solidariteit. Eenzaamheid bestaat echter in vele vormen en soorten. Andries Baart onderscheidt er 10. Het gaat ook steeds om een subjectief gegeven: iemand voelt zich eenzaam, en dat hangt maar ten dele van de objectieve gegevens of feiten af. Wat gedaan kan worden, wat kan helpen, zal dus steeds in de concrete, meestal ook individuele situatie bekeken moeten worden.
Nog belangrijker lijkt mij de vraag of de eenzaamheid wel verholpen kan worden.
Zeker niet alle vormen. Ik denk dat het goed is eenzaamheid ook te zien als iets dat bij ons mens-zijn, bij onze “condition humaine” hoort.
Veel eenzaamheid is niet te voorkomen. Ze moet eerder verdragen worden. De solidariteit met de eenzame bestaat er dan niet uit pogingen, vaak onsuccesvolle pogingen, te ondernemen om ze op te lossen of te verminderen, maar om ze te helpen dragen.
Om eenzaamheid te helpen dragen, is het in de eerste plaats nodig erkenning te geven aan de pijn van de eenzaamheid. Ze bestrijden door de eenzame mee te nemen in activiteiten kan aangevoeld worden als een miskenning ervan, en de eenzame gemakkelijk opzadelen met een schuldgevoel: ik blijf ook dan eenzaam, en dat ligt aan mij.
Ruimte geven is een tweede voorwaarde om eenzaamheid te helpen dragen. Ruimte om er te zijn, om zich uit te spreken, om te zwijgen. Er zijn en luisteren dus.
Ten slotte is trouw van wezenlijk belang. Steeds terugkomen – in welke vorm dan ook, het niet laten afweten, ook als het niet aangenaam was. Voortdoen met wat men begonnen is. Juist die trouw kan het meeste bijdragen om de eenzaamheid te verminderen. Het kan gebeuren, ook al mag je er niet op rekenen. Maar bijna altijd zal hij als betekenisvol ervaren worden. Trouw is immers de sterkste vorm van “gezien worden”, van erkenning. Trouw geeft de boodschap: jij ben de moeite waard.
Mieke Grypdonck is gepensioneerd hoogleraar verplegingswetenschap.