Het eerste zelfhulpboek bij burn-out? Het boek Prediker

Ik zag geen enkele zin meer in al mijn harde werken.
Ik begon het leven te haten; al het gedoe onder de zon stond mij tegen.
Het is allemaal ijdel en grijpen naar wind.

Het lijken de woorden van een gedeprimeerde, overwerkte man. Hij vraagt zich af voor wie hij het allemaal doet. Hij is alles en iedereen moe, niets heeft nog zin.

Leefde deze man nu, hij werd op ziekteverlof gezet.

Opmerkelijk genoeg is dit moeë proza 2.200 à 2.400 jaar oud. Het is terug te vinden in het intrigerende boek Prediker, in het Oude Testament. Dat boek wordt soms toegeschreven aan Salomo, koning van Israël (10de eeuw v.C.), maar het is zo goed als zeker dat de tekst veel jonger is en dat de schrijver zich vereenzelvigde met koning Salomo, als een literaire stijlfiguur.

Prediker getuigt van verdraaid veel zelfkennis - het begin van alle wijsheid.

Dat maakt dat hij ook oplossingen aanreikt die je vandaag - soms anders verwoord - voortdurend terugvindt op websites en in boeken over burn-out. Alleen infobesitas en de dwang om altijd bereikbaar te zijn via gsm of mail, komen begrijpelijkerwijze niet aan bod. Maar wel deze 5 cruciale tips:

1. Bewaar de balans

Burn-out is een leven uit balans. Je eigen Koyaanisqatsi. Geest en lichaam zijn uit balans, werk en vrije tijd, plicht en vrijheid. Alles heeft zijn uur, luidt het in hoofdstuk 3, waarin 14 contrasten worden opgesomd die om de juiste balans vragen:

Er is een tijd om te baren en een tijd om te sterven,
een tijd om te planten en een tijd om wat geplant is te oogsten.
Een tijd om te doden en een tijd om te genezen,
een tijd om af te breken en een tijd om op te bouwen.  
Een tijd om te huilen en een tijd om te lachen,
een tijd om te rouwen en een tijd om te dansen.       
Een tijd om stenen weg te gooien en een tijd om stenen te verzamelen,
een tijd om te omhelzen en een tijd om van omhelzen af te zien.
Een tijd om te zoeken en een tijd om te verliezen,
een tijd om te bewaren en een tijd om weg te doen.
Een tijd om stuk te scheuren en een tijd om te herstellen,
een tijd om te zwijgen en een tijd om te spreken.               
Een tijd om lief te hebben en een tijd om te haten,
een tijd voor oorlog en een tijd voor vrede.            

Klinkt vertrouwd? Ongetwijfeld. In de jaren 60 had de popgroep The Byrds een grote hit met Turn turn turn, waarvan de tekst rijkelijk plukt uit het derde hoofdstuk van Prediker.

2. Koester vriendschappen

Burn-out woekert ongehinderd bij gebrek aan steun en door het gevoel dat je er alleen voor staat. In hoofdstuk 4 lezen we dan ook:

Als de één valt helpt de ander hem op de been.
Maar ongelukkig de alleenstaande die valt:
hij heeft niemand om hem overeind te helpen.

3. Durf genieten

In de eerste twee hoofdstukken van Prediker is een workaholic aan het woord die van niets meer geniet. Als een drukbezet ondernemer somt hij op welke projecten hij allemaal heeft volbracht: huizen, wijngaarden, parken, vijvers. Had hij nu een website, dan was het onderdeel Realisaties rijkelijk gevuld.

Maar toen ik terugkeek op alles wat ik gepresteerd had
en op al de moeite die mij dat gekost had, stelde ik vast:
het is allemaal ijdel en grijpen naar wind.
Er valt niets mee te winnen onder de zon.

Je kan zo hard werken dat je niet meer geniet van het resultaat ervan. Evenmin geniet je nog van kleine dingen die je dag kleuren: een mooi lied, de natuur, een glas wijn.

Geniet van het leven met de vrouw van je hart;
van heel het ijdele en kortstondige bestaan dat God je geeft onder de zon.
Dat is het enige dat je krijgt in dit leven voor al je harde werken en tobben onder de zon.            

Merk op: het bijbelse ijdel betekent nietig, vergankelijk, vluchtig.

4. Verander mistoestanden (of verander van job)

Bazenstress door een gebrekkige organisatie of een scheefgegroeide situatie op het werk kan nefast zijn. Zeker als je het gevoel hebt dat je er niets over te zeggen hebt. Prediker (Hoofdstuk 10, Dwaasheid brengt onheil) heeft het meegemaakt:

Ik heb iets ergs gezien onder de zon,
een vergissing die gezagsdragers steeds weer maken:
dwazen krijgen hoge functies
en bekwame mensen blijven op een lage post.

5. Een gezonde geest in een gezond lichaam

Gun jezelf tijdig rust, bezweert Prediker ons, en hou je lichaam in vorm. Beweeg meer, zoals het nu luidt.

Zet alle zorgen van je af en houd alle kwalen van je lijf
want jeugd en ochtendlicht zijn zo voorbij.

Prediker besluit zijn burn-outzelfhulpboek met een ultieme vingerwijzing in hoofdstuk 11.

Doe wat je hart je ingeeft en naar je eigen visie.
Maar besef dat God je over alles rekenschap vraagt.

Tot slot

Eigenlijk, zo bedenkt Prediker, hoeven we het allemaal niet zo ingewikkeld te maken.

Naar Gods bedoeling is het leven eenvoudig, maar de mens haalt zich van alles in het hoofd.