Wat het evangelie zegt aan ouders in vechtscheiding. Ja, echt!

Kinderpsycholoog Ludo Driesen publiceerde op zijn website onlangs een opmerkelijk opiniestuk over de kwaal van vechtscheidingen, die hij in extreme gevallen ronduit kindermishandeling noemt.

Het opiniestuk begint met een citaat uit het evangelie: Wat God heeft verbonden, moet een mens niet scheiden(Matteüs 19,6). In het stuk zoekt Driesen naar de betekenis die deze uitspraak van Jezus kan hebben voor echtgescheidenen.

Driesen noemt zich geen kenner van de kerkelijke leer ter zake, maar liet zich tot deze benadering inspireren door de preek van een dominee. Die bracht deze zin in verband met het grote aantal echtscheidingen, ook bij gelovigen, en gaf er een nieuwe betekenis aan.

Welke gedachte sprak die dominee uit?

Ludo Driesen • Er is iets wat je op geen enkele manier ongedaan kunt maken, en dat is de liefdesband die er ooit geweest is (en die bevestigd werd in de huwelijksbelofte). Geen mens kan die teniet doen, ook al eindigt het huwelijk. En dus blijft ook de verantwoordelijkheid duren, over de scheiding heen, voor elkaar en vooral voor de kinderen.

Als hulpverleners zijn we gewoon om begrijpend te reageren op problemen van cliënten, maar soms moet je hen ook wijzen op hun morele plicht.

Niet dat ik wil optreden als een pastoor, maar het is in ieders belang, allereerst dat van de eventuele kinderen, dat partners in een echtscheiding tot verantwoordelijkheid bewogen worden.

U meent dat deze interpretatie van de christelijke huwelijkstrouw ook niet-gelovigen kan inspireren. Hoezo?

Totnogtoe probeerde ik altijd risicofactoren voor een vechtscheiding in te schatten en aan te pakken. Maar misschien is het vruchtbaarder te vertrekken van wat er nodig is om te komen tot een schone scheiding. Dan lijkt het mij zinvol om met gescheiden echtparen, of zij zich nu door dit gebod uit het evangelie zelf rechtstreeks aangesproken voelen of niet, een nieuwe wijze invulling te proberen geven aan dit gebod. Om hen op zoek te laten gaan naar een nieuwe verbondenheid over de scheiding heen.

Hoe kunnen ex-paren komen tot zo'n nieuwe verbondenheid?

Bijvoorbeeld door elkaar los te laten en de ander toe te staan om op zijn of haar eigen manier te zoeken naar geluk, zonder dat te dwarsbomen. Loslaten kan dan paradoxaal genoeg een vorm van nieuwe verbondenheid zijn. Ex-partners kunnen ook zoeken naar een nieuwe vriendschap, naar een nieuwe manier om zorgzaam voor elkaar te zijn.

Die gemeenschappelijke geschiedenis is nog relevanter voor echtgescheidenen met kinderen. Wat raadt u hen aan?

Hun partnerschap kan ophouden, maar hun ouderschap duurt eeuwig! Hier kan de ooit met veel liefde beloofde verbondenheid een nieuwe vorm krijgen in respect voor elkaar als ouders en voor de loyaliteitsgevoelens van hun kinderen.

Als een scheiding onvermijdelijk is, kan een schone scheiding een nieuwe vorm van verbondenheid zijn.

Een schone scheiding als minste kwaad. Wat zijn daarvan de voorwaarden?

Laat ik 7 punten opnoemen.

1. Elkaar als ouders blijven respecteren. Dat betekent dat je de onderlinge strijd als ex-partners staakt en ondergeschikt maakt aan het ouderschap. Eraan werken dat je zelf emotioneel in staat bent om je ouderlijke taken op te nemen. Elkaar het ouderschap blijven gunnen. Aan jezelf toegeven dat de ex-partner toch wel een goede ouder is, en in sommige opzichten zelfs een betere.
2. Geen ruzie meer! In een schone scheiding zijn ouders in staat om met elkaar te overleggen over allerlei regelingen die getroffen moeten worden. Zonder geruzie.
3. Afspraken nakomen en aanpassen. Afspraken niet nakomen is nefast voor de samenwerking tussen de ouders en kan oude conflicten weer nieuw leven inblazen. Maar ook afspraken aanpassen, is soms nodig. Omstandigheden veranderen en kinderen ontwikkelen. Zo kan het in de loop der jaren nodig zijn om de omgangsregeling aan te passen. Of er dringen zich nieuwe financiële regelingen op. Of tal van nieuwe opvoedingsvragen. Lukt het de ouders om die aanpassingen te doen in een positieve sfeer en in het belang van de kinderen? Afspraken maken, werkt verbindend.
4. Kinderen buiten het conflict houden. Tussen de conflicten van je ouders moeten leven is al stresserend, maar in die conflicten betrokken worden, is rampzalig. Rekening houden met de loyaliteit van kinderen naar hun beide ouders, betekent respect hebben voor de verbondenheid van de kinderen met de andere ouder.
5. Ik wil mama en papa, allebei! Kinderen hebben gevoelens van aanhankelijkheid en trouw tegenover beide ouders. Door dit verlangen van kinderen te respecteren, maken ouders verbondenheid mogelijk. De vraag is of ouders er in slagen om voor hun kinderen de weg naar de andere ouder, de ex-partner, open te laten en zelfs aan te moedigen. Geven ouders hun kinderen het gevoel dat ze het oké, zelfs nodig vinden dat ze ook contact hebben met de andere ouder?
6. Elkaar informeren. Bij een schone scheiding geven ouders aan elkaar alle belangrijke informatie over de kinderen door. Zo concretiseren ze hun respect voor elkaar als ouders.
7. Goed contact. Bij een schone scheiding doet elke ouder er alles aan om een goed persoonlijk contact met zijn kinderen te hebben. Hiermee werken ze actief aan hun persoonlijke verbondenheid met hun kinderen, ook nu hun gezin gebroken is. Blijft elke ouder emotioneel investeren in zijn kinderen in het bijzonder nu de kinderen zo kwetsbaar zijn door het verlies van hun veilige haven?

Wat als het niet lukt?

Fundamenteel respect is het begin. Lukt het gezamenlijk opvoeden (nog) niet, dan biedt het parallel solo ouderschap een minimale weg naar verbondenheid.

Daarmee bedoelen we dat iedere ouder zijn kinderen binnenskamers opvoedt volgens eigen goeddunken. De ouders geven elkaar de vrijheid om de kinderen op te voeden volgens eigen principes. Ook al zijn de verschillen groot, ze worden gerespecteerd.

Vanuit deze visie op gelijkwaardigheid van het ouderschap, kan er meer rust en meer vertrouwen komen in elkaar als ouder.

Dit parallel solo ouderschap kan een overgang zijn naar een samenwerkend ouderteam. Maar misschien komt er dit nooit. Dan is het parallel solo ouderschap goed genoeg om de kinderen een veilig gevoel, voldoende ontwikkelingskansen en een degelijke opvoeding te geven. Er is verbondenheid, ook al is die onuitgesproken.

Is dit nu geen heel minimale interpretatie van het gebod tot huwelijkstrouw?

Mogelijk wel. Maar wat ik vernam over de laatste gezinssynode, doet me toch vermoeden dat er een openheid bestaat in de kerk om ook in de situatie van echtgescheidenen goede elementen te erkennen en te bevorderen. En dan kan deze interpretatie van de huwelijkstrouw toch inspirerend werken, denk ik.

Foto Flickr CC Xavier Vergés