Van gazon naar biodiverse tuin zonder spuiten en spitten

Elke tuin heeft wel zijn lapje gazon. Dat is prima. Maar als de tuin alleen maar uit gras bestaat dan vinden dieren geen voedsel en mensen geen verkoeling. Daar is gelukkig wat aan te doen. Maak er een bloemenweide van, een moestuin of een paradijstuin.

Hoe begin je eraan? En is dat geen massa’s werk? Hier zijn 4 eenvoudige manieren waarbij je niet moet spitten, niet moet afgraven en geen onkruidverdelger moet spuiten. Gezond en lui tuinieren, helemaal mijn ding.

Methode #1 - Wilde bloemenweide

Stel je een bont bloeiende weide voor, waar vlinders fladderen, sprinkhanen tsjirpen en bijen gonzen. Om instant blij van te worden, toch? Een wilde bloemenweide is prachtig om te zien en een fantastische voedselbron voor het hele ecosysteem. 

Elke vierkante meter gazon die je omvormt tot wilde bloemenweide is een aanwinst voor de natuur. En het is helemaal niet zo moeilijk. 

Kies bij voorkeur een zonnig plekje uit. Dat wil zeggen 6 uur zon op het warmst van de dag. Er zijn ook wel bloemenweidemengsels voor halfschaduw (rond de 4 uur zon per dag) en zelfs voor de schaduw (2 uur zon per dag), maar de resultaten zijn een stuk minder uitbundig. Voor meer schaduwrijke plekken kan je ook naar methode 2 of 3 uitwijken. 

De arbeidsintensieve manier om een bloemenweide aan te leggen, is om het gras af te steken, de graszoden af te voeren en vervolgens de naakte bodem in te zaaien met een meerjarig en inheems bloemenmengsel. Het kan, maar pfff… ik word al moe van de gedachte en voor het bodemleven is het een zware aanslag. 

Heb je wat geduld, kies dan liever voor de luie methode. Gazon evolueert namelijk vanzelf naar een wilde bloemenweide als je stopt met bemesten en het maaisel afvoert. De grond verschralen heet dat. Op zandige bodems gaat dat sneller dan op kleigrond. 

1. Is het gazon jarenlang bemest, maai dan de eerste jaren zo’n drie à vijf keer per jaar en voer het maaisel af. Is je gazon weinig bemest of heb je schrale zandgrond, dan krijg je vanzelf na een jaar of twee meer bloemen.
2. Evolueer naar twee keer maaien per jaar. De eerste keer in juni of juli, een tweede keer in september of oktober. Op echt arme grond kan je zelfs naar één maaibeurt in september gaan. 
3. Voer het maaisel af. Je kan het eventueel enkele dagen laten liggen zodat zaden de kans hebben om te rijpen en op de bodem te vallen. Maar wacht niet langer want dan verrijk je opnieuw de bodem. Terwijl je net wil verschralen. 
4. Zaai enkele plekken in met een meerjarig en inheems bloemenmengsel. Zo geef je je wilde bloemenweide een vliegende start. Gebruik bijvoorbeeld de kale plekken waar een zwembadje, tuintafel of speeltoestel heeft gestaan. Of maak een vierkante meter vrij door het gras af te steken en de zoden af te voeren. Zaai in maart-april of in september-oktober. Herhaal dat enkele keren. Verwacht er geen bloemen van in het eerste jaar, die komen pas vanaf het tweede jaar. Tenzij je ook wat eenjarigen mee zaait. 

Meer weten

• Ecoflora (leverancier in België)
• De Bolderik (leverancier in België)
• Cruydt-Hoeck (leverancier in Nederland)
• Bloemenweide basisinfo - Tuinrangers (Inverde)
• Bloemenweide in meer detail - Ecopedia

Methode #2 - Vaste planten in het gazon

Heb je onvoldoende zon of geduld voor een wilde bloemenweide, dan kan je ook heel eenvoudig vaste planten rechtstreeks in het gazon planten. Maak met de spade een plantgat in het gazon, voer de graszode af en planten maar. 

Koop, kweek of ruil planten die 1 meter of hoger worden en die diepe wortels of sterke wortelstokken (rizomen) vormen. Ze moeten immers concurreren met de grasmat. 

Enkele voorbeelden:

• koninginnekruid - Eupatorium cannabinum
• asters (vele soorten en kleuren) - Aster
• valeriaan - Valeriana officinalis
• smeerwortel - Symphytum officinale
• groot kaasjeskruid - Malva sylvestris
• muskuskaasjeskruid - Malva moschata
• knoopkruid - Centaurea jacea
• wilgenroosje - Chamerion angustifolium
• zeepkruid - Saponaria officinalis

Kies soorten die passen bij de standplaats: zon (6 uur), halfschaduw (4 uur) of schaduw (2 uur). 

Hou er rekening mee dat planten met sterke wortelstokken vaak woekeraars genoemd worden. Je weet wanneer je ze plant, maar niet hoe je er vanaf geraakt. Nu is dat in het gazon meestal geen probleem. Deinen ze te veel uit, dan ga je er met de grasmaaier overheen. 

Methode #3 - Kartonmulchen 

Dit is mijn favoriete manier om een stuk gazon om te vormen tot border met vaste planten, struiken en bomen. Wat je nodig hebt, is karton en organisch materiaal, ook wel mulch genoemd. Vandaar de Engelse naam sheet mulching. We zouden het kunnen vertalen als kartonmulchen. 

Voor je begint:

• Verzamel grote stukken bruin, onbedrukt karton. Als het kan zonder nietjes en plakband, want die moet je allemaal verwijderen. Vraag het eens bij een winkel in je buurt. Fiets- en meubelwinkels hebben massa’s kartonafval. 
• Verzamel organisch materiaal. Werk met wat je hebt of gemakkelijk kan krijgen: compost, bladafval, houtsnippers, stro, snoeiafval, takken… Je hebt een laagje nodig van ongeveer 5 centimeter. Meer mag ook. Vraag het zeker ook eens aan je buren. Vaak zijn ze maar wat blij dat ze niet naar het containerpark moeten rijden. 

Wanneer je genoeg materiaal verzameld hebt:

1. Maai het stuk gazon goed kort. Voor de allerlaatste keer, joepie! Hou het grasmaaisel bij. 
2. Belucht de bodem door met een spitvork te prikken en op te wippen (niet spitten). Dit is vooral zinvol op plaatsen waar de bodem verdicht is door veel te belopen.
3. Leg het karton op het gras. Laat het karton wat overlappen zodat er geen kieren zijn waardoor gras en onkruiden kunnen opschieten. Is er wat wind die dag, hou het karton dan voorlopig op z’n plaats met stenen of wat je beschikbaar hebt. 
4. Bedek het karton met organisch materiaal, de mulch. Hou rekening met deze volgorde: compost helemaal onderaan, daarbovenop bruin materiaal zoals blad, houtsnippers of stro als je dat hebt, daarboven een dun laagje grasmaaisel en ander groen materiaal, en helemaal bovenop eventueel wat takken tegen het wegwaaien. Geen nood als jouw lasagne minder laagjes heeft.  
5. Ben je ongeduldig, dan kan je meteen vaste planten, struiken en bomen planten. Schuif de grove mulch wat opzij, maak met een schopje of spade een plantgat doorheen het karton. Dat gaat een stuk makkelijker als je enkele weken of maanden wacht. Na 2 tot 3 maanden is het gazon door gebrek aan licht afgestorven en omgezet in voedsel voor je planten. Meerjarige onkruiden doen er soms langer over. Gelukkig hoef je niet te wachten met planten. Terwijl de ongewenste planten afbreken, krijgen je gewenste planten voedsel. En het karton? Ook dat wordt helemaal door het bodemleven opgegeten. 
6. Hou de bodem tussen je planten altijd bedekt met organisch materiaal. Komt er toch een ongewenst kruidje boven de mulch piepen, trek het dan uit of knip het af voor het zaad vormt en laat het bovenop de mulch liggen. Daar zal het in de zon verdrogen en onderdeel worden van de mulchlaag. 

Methode #4 - Instant moestuin 

Wil je snel een stuk gazon omvormen tot een moestuin, dan kan je de no dig-methode van Charles Dowding gebruiken. 

Deze bekende moestuinier op YouTube begint een nieuw moestuinbed eenvoudigweg met een laag karton en een dikke laag compost. Toch wel 5 à 10 centimeter, lichtjes aangestampt. Daarin plant en zaait hij de gekende eenjarige moestuinplanten, van aardappelen tot winterpostelein. De wortels van de planten groeien door het karton heen en voeden zich met het gazon dat langzaam afsterft en afbreekt. 

Kies voor je nieuwe moestuinbed een plek met zeker 6 uur zon op het warmst van de dag. Met minder zon kan je niet beginnen aan de meeste moestuingroenten. 

Nadeel van de no dig-methode: je hebt veel compost nodig die je moet aankopen, vervoeren en sleuren naar zijn bestemming. Levering aan huis, bijvoorbeeld in een big bag, is soms mogelijk. Reken op zeker 100 euro per m3. Een goede investering is het wel. 

Nog een tip: een randje van stenen of houten planken rond je moestuin is wel handig om de compost op z’n plaats te houden en om ervoor te zorgen dat het gras niet oprukt. 

Meer weten 

• Lees de no dig-startersgids (in het Engels) 
• Bekijk de no dig-startertsvideo (in het Engels) 

En nu... geen getalm, hand aan de ploeg... euh, niet!

Ontdek meer over tuinieren