Groene theologie ~ Trees van Montfoort [boek]
De ecologische crisis vraagt om een herbezinning in denken, doen én geloven, vindt predikante Trees van Montfoort. Als Bijbelse denkbeelden in het westerse christendom geleid hebben tot een ongebreideld uitbuiten van de natuur, dan moeten we eens kijken of we wel goed gelezen hebben.
In Groene theologie biedt Van Montfoort een overzicht en analyse van de hedendaagse ecotheologie. Boeiende lectuur, en zeker niet alleen voor geoefende theologen.
Té mensgericht
In een eerste hoofdstuk verklaart ze hoe bepaalde Bijbelinterpretaties geleid hebben tot een wereldbeeld waarin de mens centraal staat. Té centraal. De theologie ging zich beperken tot de relatie tussen God en de mensen. Ze wordt veel relevanter als ze weer durft te spreken over de hele werkelijkheid.
Aarde en Geest horen samen
In hoofdstuk 2 bespreekt de auteur Bijbelteksten die tot een ander wereldbeeld kunnen leiden. Ze komt tot de conclusie dat het wereldbeeld van de Bijbel veel minder antropocentrisch en dualistisch (tweedeling lichaam/materie versus geest) is dan we doorgaans aannemen.
Zo schetsen de scheppingsverhalen het leven in zijn onderlinge samenhang en afhankelijkheid.
Het besef dat de aarde één groot ecosysteem is, is daar al aanwezig. De unieke plaats die mens in de schepping kreeg, werd uitvergroot in het antropocentrisme vanaf de renaissance en bij uitstek in de moderne natuurwetenschappen.
De Bijbel maakt geen onderscheid tussen materie en geest. In Genesis wordt juist verteld hoe alle leven voortkomt uit de aarde én uit Gods Geest. Mens en dier zijn uit het stof van de aarde gevormd en hebben dezelfde levensadem in zich. De auteur behandelt ook psalmen, waarin de hele schepping Gods lof zingt, eenvoudigweg door te bestaan. (En daarbij vormen lofzang en leed geen tegenstelling, want het is vaak net in benarde omstandigheden dat we het meest op God vertrouwen.) Ook teksten uit de profeten, de evangelies en dergelijke bevestigen deze denkbeelden.
Hoever staan we nu?
In een derde hoofdstuk kijkt Van Montfoort naar ontwikkelingen in de Nederlandstalige ecospiritualiteit en de weerstand ertegen. Ze bespreekt ook de encycliek Laudato Si’. Het vierde hoofdstuk is eveneens erg interessant. Hier presenteert de auteur inzichten uit de ecofeministische theologie. Bijbelinterpretaties die leidden tot een antropocentrisch wereldbeeld, blijken ook vaak erg patriarchaal. Vrouwen kunnen bij de noodzakelijke herinterpretatie dan ook een belangrijke rol spelen. Hoofdstuk vijf behandelt het kernthema in de christelijke theologie: Christus. Hoe beïnvloedt de ecologische context ons denken over Jezus Christus?
De heilige Benno en de kikkers
We eindigen waar Trees Van Montfoort begint: met een alleraardigst verhaaltje dat boekdelen spreekt.
De man Gods ging vaak de natuur in om te bidden en te mediteren. En op een keer toen hij langs een moeras kwam, was er een spraakzame kikker aan het kwaken in het troebele water. om te voorkomen dat die zijn contemplatie zou verstoren, beval hij hem om een Serafische te zijn, aangezien alle kikkers van Serafia stom zijn.
Maar toen hij een stukje doorgelopen was, schoten hem de woorden te binnen van Daniël: ‘Zeemonsters en al wat in het water zwemt, prijs de Heer, dieren in het wild en al het vee, prijs de Heer.’ En omdat hij bang was dat het zingen van de kikkers misschien aangenamer was dan zijn eigen bidden, richtte hij zijn bevel weer tot hen, dat zij God zouden prijzen op hun eigen manier. En spoedig waren de lucht en de velden vervuld met hun luid gekwaak.