Silent Sky Project#1 in Arnhem (2004) © Rob Sweere
Uit de kunst (24): conversatie met de hemel
Het lijkt op het eerste gezicht een vreemd beeld: een groep mensen ligt op de grond, te staren naar de lucht. De Nederlandse kunstenaar Rob Sweere begon in 2004 met een ongewone reeks kunstwerken in zijn Silent Sky Project#.
Samenhorigheid op de grond
Het concept is eenvoudig: Sweere zoekt een groep mensen die een band hebben met elkaar (familie, collega's, buren,...) en laat hen gezamenlijk dertig minuten op de grond liggen. De grootte van de groep wordt bepaald door de locatie, die een link heeft met hen. De positie die de deelnemers aannemen varieert: in een cirkel, kriskras door elkaar of op een rechte lijn.
De kunstenaar vraagt de deelnemers om in stil gesprek te gaan met de hemel en onderzoekt wat die gemeenschappelijke ervaring met hen doet.
Die getuigenissen, die voor de kunstenaar het belangrijkste onderdeel van zijn project zijn, leg hij vast op video. Sweere schept een symbolisch ritueel, dat versterkt wordt door het in groep te doen. Veel deelnemers getuigen van een innerlijke rust en beschrijven hoe de wereld rond hen naar de achtergrond verdwijnt in dat halfuur. Geluiden vervagen en het tijdsbesef valt weg. Ze ervaren vaak ook een gevoel van samenhorigheid.
91 projecten sinds 2004
Het eerste Silent Sky Project# dateert van 2004 en vond plaats in Arnhem, op het dak van een winkelcentrum. De deelnemers waren twintig winkeleigenaars en hun personeel. De meesten onder hen waren nog nooit op het dak geweest. De reacties achteraf waren eensluidend: 'dit zouden we elke dag moeten doen', 'ik lig hier twintig meter boven mijn werkplek, helemaal ontspannen zonder te weten wat er beneden gebeurt', 'het was heerlijk'.
Tijdens het project op de Tafelberg in Zuid-Afrika reageerde een deelnemer zelfs: 'Je bracht God naar onze gemeenschap.'
Ondertussen streek Sweere neer op verschillende plaatsen en organiseerde hij al 91 een Silent Sky Project#. Zo verzamelde hij in 2007 zeven Aboriginals rond een oude boom in Melbourne in Australië. Tien jaar later bracht hij 381 schoolmeisjes bijeen in India. In 2016 liet hij in Rotterdam tweehonderd mensen plaatsnemen op een autosnelweg. Ook in België zagen we de kunstenaar dat jaar passeren. 57 Leuvenaars lagen toen naar de hemel te kijken tegenover de universiteitsbibliotheek.
In de zomer van 2020 paste de kunstenaar zijn project aan naar de actualiteit: de bezoekers van het festival Into the great wide open moesten thuisblijven door de coronapandemie, maar gingen op hetzelfde moment twintig minuten op de grond liggen. Ze werden gevraagd een foto te sturen van de hemel zoals zij die zagen en een selfie van waar ze lagen. En dat is het mooie van Sweeres project: je kan het perfect zelf proberen, in je eigen tuin, op je dakterras of oprit, alleen of met andere mensen. En voelen wat de hemel met je doet.
Meer weten?
- Bezoek de website van Rob Sweere
- Lees het boek God en kunstvan Philip Verdult, over het verdwijnen en verschijnen van het religieuze in de kunst ('Het lichaam als toegang tot het transcendente', vanaf blz. 227)