Leerlingen van drie Gentse scholen op inleefreis naar Oeganda

Onder leiding van reisbegeleider Wim Buysse maakten leerlingen en leerkrachten, geselecteerd uit drie Gentse scholen - het Sint-Pieterscollege in Gent, het Don Boscocollege in Zwijnaarde en het Stella Matutina College in Lede - tijdens de kerstvakantie een inleefreis naar Oeganda. 
 

Joke Bekaert, educatief medewerker bij Broederlijk Delen in West-Vlaanderen, ondersteunde hen zowel bij het voortraject, tijdens de reis als na afloop. 'In juli werden de leerlingen ondergedompeld op het wereldkamp, waar ze met elkaar en met Broederlijk Delen als organisatie kennismaakten. Er waren workshops inzake onder meer intercultureel samenleven, Broederlijk Spelen, de visie van Broederlijk Delen en Oeganda als land. In oktober was er nog een voorbereidingsdag over het dagelijkse leven in Oeganda met gebruiken en gewoontes, werd er dieper ingegaan op de partnerorganisaties die we zouden ontmoeten en op het inleefverblijf zelf.'
 

22-23 december 2024: 'Een bewogen vertrek'

In december was het dan zover. Met pak en zak verzamelden we in de luchthaven van Zaventem waar we afscheid namen van ouders en collega’s om deze ‘studiereis’ aan te vatten. We werden een eerste keer geconfronteerd met een minder leuke kant van het huidige economisch systeem: onze vlucht was overboekt. Er zouden vijf mensen niet mee kunnen. Al een geluk dat we minderjarigen mee hadden en we dus als groep ‘moesten’ reizen. Uiteindelijk landden we allemaal samen in Entebbe, heel vroeg in de ochtend van 23 december.

Kampala, de hoofdstad van Oeganda liet er geen twijfel over bestaan: dit is een heel drukke hoofdstad! Aangezien we vlak vóór Kerstmis aankwamen, werden we overrompeld door shoppende mensen die nog snel hun inkopen deden in de hoofdstad. Als eerste kennismaking kon dat tellen. 
Gelukkig hadden de collega’s van Broederlijk Delen die in Oeganda werken, een goede gids voorzien die ons veilig en wel door de markten loodste en op tijd en stond halt hield om uitleg te geven. 'Druk druk druk' is niet enkel in het Westen een realiteit. We stonden véél tijd in de file met onze witte bus; omsingeld door brommertjes die van alle kanten kwamen om Kampala te doorkruisen. Voor een aantal leerlingen was het goed om nadien in ons hostel even tot rust te komen en alle indrukken wat te laten bezinken. 

24 december 2024: 'Originele geschenken'

Eén dag later doorkruisten we het land richting het westen om ’s avonds in Fort Portal aan te komen. In Kampala is het hoofdkantoor van Broederlijk Delen, maar in Fort Portal zouden we onze partnerorganisaties ontmoeten. We merkten meteen een verschil in het klimaat. Waar het in Kampala nog regende (uitzonderlijk in december, #klimaatverandering), scheen in Fort Portal de zon en was het een aangename 22 graden. 
Bram, verantwoordelijke voor Broederlijk Delen in Fort Portal, verwelkomde ons en gaf een korte introductie in wat hij precies doet in deze regio. Daarna konden we ons installeren en kerstavond vieren. We hadden allemaal een ‘secret santa’ voor wie we een cadeautje hadden gemaakt, gekocht, of bedacht. Meteen was duidelijk dat het helemaal niet zo materialistisch moest zijn: een fotoalbum waar iemand al haar herinneringen van de reis kon in bewaren, een doosje met ’10 complimentjes voor jou’, een douche-bar, raadselblokjes om je bezig te houden bij verveling, een filmpje van het thuisfront … Echt originele geschenken!

Eén van de dingen die ze zouden meenemen, was een ‘ik-boekje’. Aan de hand van vraagjes, mochten de leerlingen tekenen wie ze waren, wat ze ’s ochtends ontbeten, waarvan ze droomden binnen 5 jaar… Dit zouden ze dan achterlaten bij hun gastgezin. Tegelijk zouden ze ook aan hun gastouders, -broer of -zus vragen hetzelfde te doen. Op die manier hebben zowel het gastgezin als de leerlingen een tastbare herinnering aan de vier dagen samen. 
’s Avonds was het tijd om de rugzak te maken… maar wat moet je wél en wat moet je níet meenemen? Dat is moeilijk als je niet weet waar je terecht zult komen. Vandaar dat veel leerlingen toch een redelijk grote rugzak meehadden, voor drie overnachtingen. 'Om zeker te zijn'. 

25 december 2024: 'Kerstmis in de zon'

Op Kerstmis zelf woonden we een katholieke misviering bij, die redelijk leek op een viering in België. Speciaal voor ons ging de priester voor in het Engels in plaats van het Luganda, een inheemse taal. Nadien spraken nog enkele Oegandezen ons aan om te weten waar we vandaan kwamen en wat we daar deden. Een leuk momentje van spontane uitwisseling, zelfs van gsm-nummers. Voorts gingen we nog naar een kerstfeest in een chic hotel en bereidden we ons inleefverblijf voor. Je voelde de spanning stijgen bij de leerlingen: bij wie zouden ze verblijven, in welk soort huis zou het zijn, hoe zou de badkamer eruit zien en wat zouden ze eten… Vele vragen waar niemand meteen een antwoord kon op geven, behalve dat we zeker waren dat ze in goede handen zouden zijn. 

26-29 december 2024: 'Topverblijf bij gastgezinnen'

Na drie uur rijden, omwille van een omweg, kwamen we iets na de middag aan bij de kantoren van Cosil, een partnerorganisatie waarmee Broederlijk Delen samen werkt. Zij gaven ons kort wat uitleg in hoe die samenwerking eruit ziet: vooral het vormen van agro-ecologische boeren had hier de bovenhand. Er werd ook gewerkt rond man-vrouw-gelijkheid, participatieve technieken en een vision plan opstellen.

En dan was het tijd om de leerlingen in hun gastgezinnen te droppen. Op drie plekken had Cosil voorzien dat de gastgezinnen zouden klaar staan om hen te verwelkomen, zodat we niet overal moesten rond rijden, met een grote witte bus op aarden wegjes in het achterland van Fort Portal. 
Bij de eerste stop merkte je meteen dat het goed zat: Skolastica, de mama van een gezin omarmde meteen de twee meisjes die bij haar zouden verblijven en nam dadelijk een rugzak van hen over. En zo ging het verder bij de andere stops, telkens enthousiaste Oegandezen die onze Belgische leerlingen gastvrij wilden onthalen in hun thuis. Met matrassen, kampeerlichtjes, muskietennetten én bidons water waren onze leerlingen goed uitgerust om ten volle te kunnen genieten van de onderdompeling in het dagelijkse leven van deze mensen. Tegelijk was dit ook een gift aan deze gezinnen, uit dankbaarheid dat ze onze leerlingen wilden ontvangen. 

Wim en ikzelf verbleven niet in een gastgezin zodat we de komende weken nog verder konden uitwerken, samen met Bram (uit Fort Portal) en Bram (uit Kampala). Lang leven de online mogelijkheden om te vergaderen, ook in Oeganda! 

Na twee dagen gingen Wim en ik eens op bezoek bij elk gezin, samen met Julius en Enock, de medewerkers van Cosil die de gastgezinnen geselecteerd hadden. We merkten meteen dat de spanning en nervositeit van voorheen helemaal weggeëbt was. De leerlingen konden niet zwijgen over wat ze al gedaan hadden, waar ze geweest waren, dat ze uitgenodigd waren voor de trouw van hun gastzus in mei, dat ze biologische meststoffen hadden gemaakt, water hadden gehaald of een wandeling hadden gemaakt naar Lake George… Het was zalig om hen zo bezig te horen en te zien. En ook om te merken hoe ze soms met zichzelf geconfronteerd werden. Het dagelijkse leven in Oeganda heeft – gelukkig – niet dezelfde intensiteit als hier bij ons. Er was niet altijd wifi en in de namiddag was er vaak ‘niets te doen’… Voor sommige leerlingen was dat geen probleem, voor anderen was het uitdagend om dan zelf die ‘dode tijd’ in te vullen.

De meest beklijvende ervaring 

Sowieso was dit de meest beklijvende ervaring van deze reis: het écht mee leven met de Oegandezen, het samen wonen en werken en merken dat agro-ecologie voor deze boeren écht een positieve impact heeft. Uiteindelijk was dat wel het doel van dit verblijf; zodat de leerlingen konden zien hoe de ondersteuning van Cosil deze boeren vooruit helpt. Skolastica was bijvoorbeeld een van de ‘farmer innovators’. Zij heeft tien gezinnen onder haar hoede die ze begeleidt en ondersteunt op vlak van duurzame landbouw. De boodschap die we met deze campagne willen brengen, werd heel concreet voor onze leerlingen: schadelijke pesticiden hebben een negatieve invloed op de vruchtbaarheid van de bodem én van de mensen, op de biodiversiteit, op het grondwater, voor de kinderen… Heel veel redenen om ze niet meer te gebruiken, maar dan heb je wel een waardig alternatief nodig zodat je oogst toch succesvol blijft. 

Het viel sommigen zwaar om na ‘enkel’ vier dagen afscheid te nemen van hun gezin. Het besef dat ze die mensen wellicht nooit meer zouden terug zien, deed pijn. Ook al heb je elkaars nummer en kun je via whatsapp contact houden, het is niet hetzelfde als elkaar in het echt ontmoeten. De verbondenheid die ze gevoeld hebben, zullen ze ongetwijfeld koesteren, mede dankzij de vele foto’s op hun smartphones?
Na het inleefverblijf was het niet stil op de bus, ondanks de vermoeidheid wilde elk duo horen hoe anderen het gesteld hadden en zelf ook hun verhaal konden doen. Zelf was er thuis niemand echt bezig met landbouw of moestuinieren, dus deze inleefervaring was uit hun comfortzone én leerrijk. Terug in de hostel hebben ze voor de camera verteld dat ze duidelijk gezien hadden hoe de agro-ecologische landbouw duidelijk zorgde voor vooruitgang binnen hun gastgezin. Dat had Cosil of Broederlijk Delen ook kunnen zeggen, maar doordat deze leerlingen het zelf hadden gezien en meegemaakt, maakte dat een diepere indruk. 

30-31 december 2024: 'Actief zorg dragen voor de natuur'

Vandaag stond een kennismaking met een volgende partner op het programma: KRC. Dat staat voor het Kabarole Research and Resource Center die met Broederlijk Delen samen werkt rond een pilootproject van ‘presscakes’ voor koeien, varkens en kippen. De bevolking in Oeganda is de afgelopen 24 jaar bijna verdubbeld en al die mensen hebben onderdak, een job en vervoer nodig. Daardoor kan het vee niet meer ‘overal’ grazen en moeten oplossingen bedacht worden. Met die presscakes krijgen de dieren de nodige voedingsstoffen binnen om toch nog kwalitatieve melk en vlees te produceren zodat de boer zijn winst kan behouden. 

Ze hebben ook een radiostation waarmee ze de boeren op de hoogte houden van de prijzen voor verschillende producten. Zo weten de boeren wat ze mogen vragen en verwachten. Grote opkopers kunnen hen daardoor minder makkelijk bedotten. Velen hebben geen smartphone of toegang tot het internet, maar een radio kun je ook via een nokia-gsm beluisteren. Een belangrijk hulpmiddel om handel te drijven. Nu we er op bezoek waren, mochten we ook even ‘on air’ gaan om uit te leggen wat de bedoeling van ons bezoek was. Enkele leerlingen namen het woord en mochten ook een plaatje aanvragen. 

Kort na de middag stapten we opnieuw de bus op richting Queen Elisabeth National Park. We zouden er genieten van de natuur en het prachtige wildlife. Oeganda is met een reden ‘de parel van Afrika’. Via een jeep-safari in de vroege ochtend spotten we een leeuw, neushoorns, olifanten… en veel vogels. Na de lunch lieten we ons rondvaren op Lake … waar we ook nog een buffel, krokodillen, nijlpaarden… hebben gezien. Velen waren onder de indruk van de grootsheid en weidsheid van dit ‘park’. Bram legde uit dat we de bewondering voor de natuur niet mogen verliezen en dat die ons mag aanzetten tot actief ‘zorgen voor’ de natuur, o.a. via agro-ecologie. Hét thema van deze inleefreis.

1 januari 2025: 'Een leuk tussendoortje'

Op nieuwjaarsdag stond ons een heerlijke brunch te wachten in een ecologisch restaurant. Zo konden we wat uitslapen na een rustig niet-westers feestje op de laatste dag van 2024. In de namiddag trokken we onze sportschoenen aan voor een steile beklimming van waaruit we zicht hadden op 3 meren die voor de omliggende landbouwers van levensbelang waren. Gids Steven legde uit hoe de dorpen rondom de meren geëvolueerd waren en welke impact de meren hebben op het dagelijkse leven van de mensen in de omgeving. Een interessant en leuk actief tussendoortje.

2 – 4 januari 2025: 'Jongeren met schroom'

En zo kwamen we aan onze laatste vier dagen in Fort Portal, met het jongerenforum op het programma. Van de vier partnerorganisaties waarmee Broederlijk Delen samen werkt, waren telkens acht jongeren afgezakt naar de stad Fort Portal om samen met onze Belgen uit te wisselen over agro-ecologie en het belang ervan voor Oeganda, maar ook voor België. We hadden energizers en kennismakingsspelletjes voorzien zoals speeddate, dilemma’s kiezen, 1-2-3 piano, frisbeeën… In alle culturen blijft spelletjes spelen de beste manier om het ijs te breken. Ook al waren de Oegandese jongeren telkens boven de twintig jaar en hadden onze 17-jarigen wat schroom omdat ze zelf jonger waren… Iedereen deed enthousiast mee. 
Ook de organisaties werden voorgesteld, want voorlopig hadden we enkel kennisgemaakt met Cosil via de gastgezinnen en met KRC. Nu kwamen nog Fapad en Jese aan de beurt. 

Fapad (Facilitation for Peace and Development) zijn gestationneerd in de noordelijke regio Lango in Oeganda en hadden een hele dag gereisd om aanwezig te zijn op dit jongerenforum. Hun leefomgeving is ook een stuk droger en dus uitdagender om aan landbouw te doen. Zelf zetten ze in op vorming voor boeren en jongeren over duurzame landbouw. Tenslotte was er Jese (Joint Effort to Save the Environment) die in Fort Portal zelf hun kantoor hebben. Ook zij ondersteunen boeren bij de omschakeling naar agro-ecologie. Tegelijk hadden ze nog een sociaal luik waar ze bijvoorbeeld de ouders naar school uitnodigen om hen ook te laten kennis maken met die manier van aan landbouw doen. 

Volgens mij was dat het succes van het jongerenforum: de verschillende partnerorganisaties maakten ook kennis met elkaar en konden uitwisselen over hun eigen praktijken. Tegelijk maakten ze kennis met een aantal Belgen en de gewoontes waarover ze vertelden. Broederlijk Delen wil internationaal beweging maken en dat is hier zeker gebeurd. 

5-6 januari 2025: 'De slimste mens'

Ook het afscheid van enkele Oegandese jongeren hakte erin; Pascal, Moses, Mirriam… stuk voor stuk prachtige mensen die hun uiterste best doen om op een duurzame en rechtvaardige manier het leven van zichzelf en hun omgeving te verbeteren. Moses sprak over het belang van communicatie: je mag iemand heel graag zien, maar… als je niet eerlijk en oprecht kunt communiceren met elkaar, zal die liefde wellicht niet lang duren. Het waren kleine levenslesjes waarvan we hopen dat onze leerlingen er toch enkele zullen onthouden. 

De hele inleefreis kunnen we Slimste mens-gewijs in vijf woorden samenvatten: openheid, verbondenheid, 25%-revolutie, solidariteit en ‘herinnering voor het leven’. Het appel dat van onze partners uitgaat, is er eentje voor solidariteit. Een oproep opdat we ons verantwoordelijk zouden voelen voor het algemeen welzijn. Niet enkel voor de mensen hier en nu, die je persoonlijk kent, maar ook voor zij die verder en in de toekomst nog geboren zullen worden. 
Vandaar dat deze reis ook kaderde binnen de 25%-revolutie; het vernieuwde Broederlijk Delen. De kracht van de minderheid is niet te onderschatten, dat konden we duidelijk ervaren bij onze partners in Oeganda. We hopen de leerlingen vanuit hun geïnspireerde visie willen meewerken aan ‘Broederlijk Delen in beweging’. En dat ze samen met andere vrijwilligers, gangmakers, ambassadeurs … hier én onze boeren uit het Globale Zuiden mee ijveren voor die systeemverandering. 

Meer info: joke.bekaert@broederlijkdelen.be