Mark Rotsaert - Ik verwacht dat de paus inzet op decentralisering

Zo’n 5 jaar geleden vertrok de Vlaamse jezuïet Mark Rotsaert naar Rome om er de religieuze overste te worden van 75 jezuïeten-professoren die werken aan de Pauselijke Universiteit Gregoriana. Hij geeft er zelf ook les als specialist in de ignatiaanse spiritualiteit.

De faculteit theologie van de Gregoriana is zowat het laboratorium van de theologische reflectie bij de vragen van de huidige gezinssynode.

Op woensdag 14 oktober sloten de synodevaders hun reflectie bij deel 2 van het werkdocument af. Tijd dus voor een tussentijdse balans. En die maken we op met deze Vlaamse jezuïet in Rome.

Waar staan de synodevaders op dit moment met hun reflectie? Groeit er toenadering?

Mark Rotsaert • De sfeer is eerder positief, verneem ik. Maar de uiteenlopende meningen bij elkaar brengen is een complexe oefening. Sommige bisschoppen en kardinalen hebben schrik van verandering tout court en zijn geneigd het been stijf te houden. Het is goed dat paus Franciscus de werkwijze voor de synode veranderde en meer tijd gaf voor reflectie in kleine taalgroepen. Daar is meer mogelijkheid tot vrij heen en weer praten dan in het plenum.

Sommige synodevaders zijn gekant tegen elke mogelijke verandering. Mark Rotsaert

Mijn persoonlijke mening is dat het niet zo moeilijk zou mogen zijn om tot een consensus te komen. Iedereen is het er immers over eens dat er niet getornd moet worden aan de principes, zoals de onverbreekbaarheid van het huwelijk. De vraag is hoe je pastoraal omgaat met gelovigen van wie het huwelijk toch mislukt. Het is niet moeilijk om te begrijpen dat zoiets ook gelovigen kan overkomen. Als zo iemand dan na veel miserie een nieuwe liefde vindt, hoe gaan we daar dan pastoraal mee om? Dat is geen vraag die de christelijke leer op het spel zet.

Je hebt het nu over de communie voor hertrouwde echtgescheidenen. Wat is je concrete verwachting daarvan?

Mark Rotsaert • Daar is nog lang geen consensus over, maar ik verwacht dat de paus na de synode een eigen standpunt zal innemen. Hij kan, bijvoorbeeld, meer ruimte geven aan de bisschoppenconferenties om gepaste antwoorden te bieden op dergelijke pastorale problemen.

Ik verwacht dat de paus na de synode zijn eigen standpunt zal bepalen en, bijvoorbeeld, de pastorale antwoorden op een probleem als de communie voor hertrouwde echtgescheidenen aan de lokale kerken overlaat. Mark Rotsaert

Kan dat zonder slag of stoot? Kardinaal Müller liet al eens het woord schisma vallen.

Mark Rotsaert • Paus Franciscus luistert veel en kan tegen behoorlijk wat weerstand. Hij zal zich daardoor niet laten tegenhouden om een eigen standpunt in te nemen.

Bisschoppen uit ontwikkelingslanden en het Midden-Oosten vinden de synode Eurocentrisch. Hebben ze een punt?

Mark Rotsaert • Het klopt dat er heel wat knelpunten besproken worden die in andere delen van de wereld ervaren worden als marginaal. Reden te meer om bepaalde bevoegdheden te decentraliseren. In landen waar het gezinsleven bedreigd wordt met oorlog en armoede ligt men niet wakker van de communie voor hertrouwde echtgescheidenen, en terecht.

Ook bij ons kan die kwestie overkomen als marginaal. Zeker voor niet-gelovigen is het onbegrijpelijk dat je daar 3 weken over moet muggenziften.

Mark Rotsaert • Mensen die niet geloven, hebben absoluut geen boodschap aan de kwesties die de synodevaders hier bespreken. Dat moeten we genoeg beseffen. We moeten dan ook niet zomaar alles goedkeuren in de hoop de grote massa te bereiken.

Het heeft geen zin om pastorale houdingen te ontwikkelen met de bedoeling opnieuw de grote massa in het Westen te kunnen bereiken. Mark Rotsaert

Tegelijk moeten we mensen die geëngageerd gelovig zijn en een mislukking meemaken, niet uitsluiten. Het is belangrijk dat we hun een aanbod doen waardoor zij als christen kunnen groeien, als partner in een nieuwe relatie ook en als ouder.

Richten we ons alleen tot de groep geëngageerde katholieken, dan houden we maar een klein groepje over. Is dat ook geen belangrijke zorg?

Mark Rotsaert • Uiteraard is dat een belangrijke zorg. Het is dan ook van groot belang dat we een taal vinden om positief om te gaan met de realiteit in een geseculariseerd land als België. Ons land stemt af en toe wetten die niet bepaald christelijk zijn. Denk aan de euthanasiewet of vruchtbaarheidstechnieken. We moeten mensen die gebruik maken van democratisch gestemde wetten, niet verketteren. Dat is niet evangelisch. Voortdurend met de vinger naar zonden wijzen, is geen vruchtbare houding. Voor hen moeten we een nieuwe taal ontwikkelen.

Ons land stemt af en toe wetten die niet bepaald christelijk zijn. We moeten mensen die gebruik maken van democratisch gestemde wetten, niet verketteren. Mark Rotsaert

De fundamentele houding moet er één zijn van openheid en respect voor de wetten van het land, met behoud uiteraard van het volle recht om daar niet aan mee te doen.

Als we gezinnen oproepen om de motor te zijn van een nieuwe evangelisatie, dan moeten we vooral ook maken dat gezinnen zich aangetrokken voelen tot het leven van en met de kerk. Ook daar is veel werk aan de winkel.

Bent u bezorgd om een 2-deling in de katholieke kerk door de onenigheid over hoe we moeten omgaan met de post-christelijke cultuur?

Het is gek, maar hoe hoger je klimt in de kerkelijke hiërarchie, hoe meer last mensen hebben met deze paus. Hoe meer je afdaalt, hoe blijer ze met hem zijn. Mark Rotsaert

De andere taal die paus Franciscus hanteert en zijn levensstijl dagen de ene uit en spreken de andere aan. Ik vertrouw erop dat de paus in zijn wijsheid vastberaden maar behoedzaam te werk zal gaan. Hij zal erover waken geen 2 kerken te scheppen.

Voor de situatie in Vlaanderen is de communie voor hertrouwde echtgescheidenen een gevoelig punt. Nogmaals, mensen die niet gelovig zijn, hebben daar geen boodschap aan, maar voor betrokken gelovigen is het een pijnlijke kwestie, die dringend opgelost moet worden. We zouden dus geholpen zijn met meer ruimte en verantwoordelijkheid voor de bisschoppenconferenties. Dat de paus die weg wil inslaan, liet hij eerder al weten in een lang interview met Civiltà Cattolica, dat overgenomen werd door haast alle jezuïetentijdschriften in de wereld.

Daarin laat hij optekenen over de werking van de romeinse dicateriën: In sommige gevallen, wanneer ze niet op de juiste manier begrepen worden, dreigen ze censuurinstanties te worden. Het is indrukwekkend te zien hoeveel aangiften van gebrek aan orthodoxie in Rome belanden. Ik ga ervan uit dat deze zaken door de lokale bisschoppenconferenties zouden moeten worden behandeld, eventueel met wat bijstand uit Rome. De zaken worden in feite beter ter plaatse, lokaal behandeld. De romeinse dicasteriën hebben een bemiddelende – geen zaakwaarnemende functie.

• Lees het hele interview met de paus door Civiltà Cattolica, in het Nederlands onder meer gepubliceerd in Streven (2013).
• Lees ons hele dossier over de gezinssynode met links naar alle belangrijke documenten en artikels.