Naima Charkaoui: ‘Ga eens in elkaars schoenen staan’

Vlaanderen leerde Naima Charkaoui kennen als het gezicht van het Minderhedenforum. Na 13 jaar nam ze daar afscheid en ging werken op het kinderrechtencommissariaat, waar ze in 2019 tijdelijk Bruno Vanobbergen verving als kinderrechtencommissaris. Vorig jaar publiceerde ze samen met Ikrame Kastit het boek Racisme: stop de pijn (2022, EPO, voor kinderen vanaf 9 jaar).

#1 Hoe heet je?

Naima Charkaoui • Mijn naam verbindt mij met mijn wortels van vaders kant. Het is een Arabische naam en als kind heb ik hem zo vaak moeten herhalen dat ik me begon af te vragen wat er mis mee was.

Voor een avondje uit heb ik lang op naam van iemand anders van het gezelschap gereserveerd, om ongemakkelijke reacties te vermijden.

Nu probeer ik mezelf ermee uit te dagen: draag je naam met gepaste fierheid. Gelukkig is een Marokkaanse naam twintig jaar later, en in Brussel in plaats van in West-Vlaanderen, ook veel minder ongewoon. 

#2 Waarover maak je je zorgen?

Over de klimaatcrisis en de toestand van de wereld. Eigenlijk zijn we al te laat om een heleboel ellende te voorkomen. Elke vertraging in de aanpak van CO2 heeft gigantische gevolgen.

Wij die maar iets geloven als het bewezen is door de praktijk, blijven de harde waarheid negeren die de wetenschap ons al 50 jaar voorhoudt.

Het verbaast me dat niet meer mensen zich daar grote zorgen over maken. Dat ouders wel bezorgd zijn om de studies van hun kinderen en hoe ze hun boterham gaan verdienen, maar niet over de wereld waarin ze zullen leven. Dat aspect van hun toekomst moet de wetenschap dan maar weer oplossen. Ik zou die gok niet wagen.

De overheid heeft hier natuurlijk een belangrijke rol te spelen, maar die kijkt toch naar de burger die nog altijd het signaal geeft: raak niet aan mijn comfort.

#3 Wat heeft een mens eraan de hele wereld te winnen als hij het leven erbij inschiet?

Ja, waarom vinden mensen rijkdom belangrijker dan rechtvaardigheid? Vanuit de beleidsdienst van 11.11.11 is dit een vraag die me bezighoudt. Daarom vind ik tv-programma’s rond het leven van celebrity’s zo intrigerend. Niet de programma’s op zich, maar het feit dat mensen daar blijkbaar zo graag naar kijken. Is dat omdat ze hopen die rijkdom of status ooit zelf te bereiken? Het lijkt wel een collectieve ‘zoethouding’, die mensen ervan weerhoudt om zich tegen ongelijkheid te verzetten.

Mij maakt de verheerlijking van de ‘happy few’ opstandig. Ik zou liever een programma zien over de ‘happy many’.

Natuurlijk gun ik mensen hun rijkdom, maar als daar belastingontduiking bij komt, of een plezierreisje met een supervervuilende privéjet, dan heeft dat wel degelijk gevolgen voor ons, gewone mensen. Is het de glitter die ons verblindt? Laat ons toch gaan voor het collectief!

#4 Heb je je ooit al eens veroordeeld gevoeld?

Mensen met een migratie-achtergrond houden er voortdurend rekening mee dat anderen hen op basis daarvan beoordelen. Je bent constant op je hoede. Wanneer ik voor publiek ga spreken, houd ik voortdurend rekening met de mogelijke vooroordelen van luisteraars, om ze zoveel mogelijk op voorhand te ontmijnen. Heel vermoeiend.

Uit onderzoek van Amnesty International blijkt dat vrouwen en mensen met een migratiegeschiedenis veel vaker verbaal (en fysiek) aangevallen worden dan anderen: ze zijn te dik, te dun, te bloot, te preuts, enzoverder. Dat heb ik helaas zelf ervaren, bijvoorbeeld als ik in programma’s als Terzake (Canvas) kwam. Het gaf me enorm veel stress. Na 13 jaar heb ik gezegd: het hoeft niet meer voor mij.

Het is jammer, maar veel gematigde stemmen trekken zich terug uit het publieke debat omdat het zoveel negatieve energie kost.

Op de duur blijven alleen de agressieve tafelspringers over, maar de kost voor jezelf is gewoon te hoog. Met mijn boek Racisme: over wonden en veerkracht (EPO) ben ik in 2019 terug op dat publieke forum gestapt, maar ik kies heel zorgvuldig aan welke tv-formats ik wel of niet meewerk.

#5 Wie beschouw je als je broers en zussen?

Ik zou zeggen: de hele wereld, want ik had even goed pakweg een vrouw op het Indiase platteland kunnen zijn. Als jongere besefte ik al dat ik daar op een andere manier naar keek dan anderen. Komt dat door mijn opvoeding? Ik weet het niet. Ik ben katholiek opgevoed, maar op dit moment voel ik me niet echt verbonden met een of andere religie. De waardigheid van de mens heb ik alleszins sterk meegekregen.

Mijn levensmotto is: ga eens in elkaars schoenen staan.

Dan voel je je verbonden en opgeroepen tot verantwoordelijkheid. Niet alleen voor andere mensen overigens, maar ook voor de natuur. Die heeft niet alleen nut voor de mens, maar moet gerespecteerd worden vanwege haar intrinsieke waarde. Dat is een wijsheid van oeroude tradities zoals die van inheemse volkeren, die ook bevestigd wordt door de laatste wetenschappelijke inzichten over ecosystemen.

#6 Waarover praat je veel?

Over onrecht in al zijn vormen. Misschien praat ik er thuis teveel over en moet ik uitkijken dat ik mijn kinderen er niet bang mee maak.

Bij 11.11.11 denken we er ook over na hóe je onrecht best ter sprake brengt, zodat je aanzet tot actie in plaats van tot een gevoel van machteloosheid. Wel, we hebben minstens één sterkte, en dat is de kracht van het getal. Vele kleintjes maken één grote. Samen kunnen we de strijd tegen onrecht aan. Die boodschap zit ook in het nieuwe logo van de organisatie.

Tekst gaat verder onder het filmpje.

#7 Waar zie je echte naastenliefde?

Ik sta vaak versteld van de hulp van gewone mensen aan zogenaamde transmigranten: van het verzamelen van powerbanks, tenten, voedsel en dekens tot het opnemen van volslagen vreemden in je eigen huis. De overheid slaagt er niet in om hen te huisvesten, maar zij helpen waar ze kunnen.

Je kan er cynisch over doen, want je lost het probleem natuurlijk niet ten gronde op, maar je maakt een ontzaglijk verschil voor een mens in nood. Je geeft het signaal: ik zie je, jij bent nog altijd een mens…