Recensie: ‘Film “Lourdes” biedt unieke kijk op pelgrimeren’

Het Franse meisje Bernadette Soubirous komt uit een arm milieu en heeft een zwakke gezondheid. Zij was veertien jaar toen ze in februari 1858 voor het eerst een ‘dame in het wit gekleed’ zag bij een grot in haar woonplaats Lourdes. Samen met enkele andere kinderen was Bernadette er hout aan het sprokkelen. In totaal zou de Maagd Maria zich tussen februari en juli van het jaar 1858 achttien keer aan Bernadette tonen. De aanvankelijk sceptische geestelijken erkenden de verhalen en dat verschijningen echt waren.

Op zoek naar rust en troost

Algauw kreeg Lourdes, een klein stadje gelegen in de uitlopers van de Pyreneeën aan de rivier de Gave, een zekere faam en trokken er vele pelgrims naartoe. De Franse atheïstische schrijver en journalist Emile Zola bracht in augustus 1891 een bezoek aan de bedevaartsplaats. Hij werd getroffen door wat hij er zag.

Voor hem was Lourdes een bewijs dat het bovennatuurlijke en de religie nooit zullen verdwijnen uit het leven van de mens.

Vandaag is Lourdes na Parijs, zo gaat het verhaal, de stad met de meeste hotelkamers. Jaarlijks bezoeken miljoenen pelgrims het rooms-katholieke heiligdom. Het water uit de grot van Massabielle waar Maria verscheen, heeft volgens gelovigen een helende werking. Vooral zieken en mensen met een beperking gaan naar Lourdes om er te bidden, spirituele rust en troost in hun geloof te vinden. En soms… te hopen op een wonder. Bij de introgeneriek van de documentaire vernemen we dat de katholieke kerk tot nu toe zeventig wonderen erkend heeft en er zevenduizend onverklaarbare genezingen hebben plaatsgevonden. 

Portretten van pelgrims

De regisseurs Thierry Demaizière en Alban Teurlai zijn geen van beiden katholiek en keken vanuit een agnostische logica naar het gebeuren. Ze wilden ook geen film maken over de Kerk, maar portretten van een aantal pelgrims op hun reis naar Lourdes en hun verblijf aldaar. Is het misschien juist doordat de documentaire afstand neemt van een specifiek theologische of christelijke invalshoek dat ze er op zo’n verrassende manier in slaagt de spirituele en religieuze sfeer die er heerst te evoceren?

Via de levensverhalen van de pelgrims krijgen we een heel ander beeld van Lourdes.

Een van hen is de 40-jarige Cédric, die door een ongeluk op jonge leeftijd verstandelijk en lichamelijk beperkt is, in een rolstoel zit en wordt verzorgd door zijn ouders. Dan is er Jean-Baptiste, een jongetje met een ernstige schildklieraandoening die met zijn vader op pelgrimage gaat. Zijn ongeneeslijk zieke broertje Augustine is twee jaar oud en bleef thuis met zijn moeder maar hebben dagelijks contact via de smartphone. We volgen een groep zigeuners die al jaren samenkomen in Lourdes. Ook een oudere prostitué doet zijn verhaal en zegt wat Lourdes voor hem betekent.

De menselijke dimensie in Lourdes

Ofschoon het eigenlijk om een bovennatuurlijk gebeuren gaat, legt de documentaire toch de volle nadruk op de menselijke dimensie. De taal van het lichaam is daarbij belangrijk. De aanraking staat centraal: er zijn veel beelden van de handen, van het gezicht van mensen, maar ook van het samen in processie lopen of de deelname aan de druk bijgewoonde misvieringen.

De rituelen, het aanraken van de grot, het Lourdeswater en het baden van de pelgrims worden gevoelig in beeld gebracht.

Opvallend hoe de film grotendeels wegblijft van het commerciële aspect van het bedevaartsoord, alsof de regisseurs aanvoelen dat dit niets te maken heeft met het hart van het gebeuren. 

Deze aangrijpende film geeft een unieke kijk op het pelgrimeren en de mysterieuze impact ervan op mensen.

• De film is op maandag 1 november te zien in het Filmhuis in Mechelen.
• Je kan de film ook hier online huren en bekijken.