Rietveld: ‘Christenen huiveren vaker voor links dan voor rechts’

Tertio organiseert op 29 juni een webinar over de vreemde alliantie tussen cultuurchristendom en extreemrechts als hoeders van dezelfde idealen.

Sander Rietveld © RR

Uitgangspunt van het virtuele symposium dat Tertio en het Universitair Centrum Sint-Ignatius Antwerpen (UCSIA) op 29 juni houden, is het boek Nieuwe kruisvaarders. De heilige alliantie tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechtse populisten van de Nederlandse politicoloog en onderzoeksjournalist Sander Rietveld. Hij was getriggerd door twee zaken. Allereerst de bestorming van het Amerikaanse Congres in januari. De door Donald Trump opgejutte meute droeg kruisen, christelijke vlaggen en spandoeken met Jesus saves (Jezus redt). Ten tweede en dichter bij huis fronste Rietveld de wenkbrauwen bij Thierry Baudet en zijn Forum voor Democratie die de lof zingen van onze fantastische religie, bron van de beste beschaving ooit. Nochtans houdt Trump noch Baudet in de privésfeer een hoogstaande christelijke moraal erop na. Waarom kiezen ze dat christendom dan toch als uithangbord? En omgekeerd: waarom zien sommige christenen in die populisten hun redder?

Zwarte Piet

Gelovigen koesteren de traditie. Dat maakt dat ze vaak spontaan neigen naar conservatisme en aldus politiek sneller sympathie hebben voor rechtse partijen. Rietveld belicht die wederzijdse verstandhouding in zijn boek, maar legt ook de vinger op de wonde: die radicaal-rechtse politici dwepen met een cultuurchristendom om zich af te zetten tegen de islam en tegen seculier-linkse stromingen, maar ze omarmen Christus niet.

Het is puur opportunisme als rechts-populisten de Kerk in het midden van het dorp loven als symbool van onze cultuur.

Het christendom is voor hen niet meer dan een identity marker. Ze gebruiken die religie om af te bakenen wie er tot ‘ons volk’ behoort. Het is geen kwestie van geloof, maar van natie en erfgoed. Christelijk betekent voor hen vooral ‘dominant blank’ en niet-islamitisch, schrijft Rietveld. Veel verder dan ‘Blijf van onze kerststal en Zwarte Piet’ komen ze niet. Aan de Bergrede of de oproepen van paus Franciscus hebben ze lak. Veel rechts-populisten zijn zelf geen praktiserende gelovigen, maar ze weten wel aan te duiden wat des duivels is en bestreden moet worden: het cultuurrelativisme, de zedenverwildering, de genderideologie, de islamisering …

'Zakenpartner'

Waarom keren kerkleiders, christelijke media en christendemocraten zich niet vaker tegen politici die hun godsdienst kapen? Waarom plaatsen ze niet vaker vraagtekens bij een cultuurchristendom? Het antwoord van Rietveld luidt dat christenen altijd meer huiveren voor links dan voor rechts. Het gevaar komt van de liberale vrijzinnigheid. Het is zogezegd de linkse elite die met haar seksuele revolutie, multiculturalisme en mensenrechtendiscours de heilige huisjes van de gelovigen ondergraaft. Rechts blijkt dan een meer betrouwbare ‘zakenpartner’ om het sociale weefsel in stand te houden.

Een verbond met de rechts-populisten wordt beschouwd als mogelijk laatste kans om de christelijke beschaving te herstellen.

Uiteraard mag je niet alle christenen over dezelfde kam scheren. Velen zwemmen juist tegen de rechts-radicale stroom in. Met paus Franciscus strijden progressieve gelovigen tegen de klimaatverandering, komen ze op voor de vluchtelingen en staan ze open voor andere religies en levensbeschouwingen. Maar ook conservatievere gelovigen die actief zijn in een kerkgemeenschap, blijken minder geneigd te stemmen op radicaal-rechtse partijen. Het zijn juist christenen die niet vaak naar de kerk gaan, die gevoelig zijn voor de lokroep van het rechtse populisme, stelt Rietveld vast.

In Vlaanderen?

In Vlaanderen. duikt de alliantie tussen extreemrechts en cultuurchristendom op het eerste gezicht hier minder op dan elders in Europa. Of is dat slechts schijn en heeft dat monsterverbond ook bij ons de wind in de zeilen? Tijdens het webinar van 29 juni is het aan historicus Vincent Scheltiens (UAntwerpen), medeauteur van Extreemrechts. De geschiedenis herhaalt zich niet (op dezelfde manier), en CD&V-politica Bianca Debaets om op die vraag te antwoorden.