Ruim je tuin deze herfst eens niet op

Tuiniers en tuinaannemers zijn alweer druk bezig om onze Vlaamse tuintjes winterklaar te maken. Al dat welige groen van de zomer moet dringend opgeruimd worden. Zodat de tuin er deze winter proper bij ligt. 

Vaak betekent dat: alle uitgebloeide planten afknippen, eenjarigen eruit, bodem vrijmaken, alle tuinafval weg, hop, de compostbak in, naar het containerpark ermee of in de groenzak voor de ophaling. 

Helaas is al dat opruimen voor het ecosysteem van je tuin geen goeie zaak. 

• Vogels als putters en vinken die in de winter op doortocht zijn, hebben de verdroogde zaaddozen van je uitgebloeide planten nodig als voedselbron. 
• Insecten, spinnen, kevers en lieveheersbeestjes hebben uitgedroogde holle stengels nodig om te overwinteren. Vogels gaan daar dan weer op zoek naar een proteïnerijk hapje. 
• Egels hebben dikke bladerhopen nodig als verstopplekje voor hun winterslaap. 
• Planten hebben het tuinafval nodig voor een gezonde voedselrijke bodem en als beschermlaag tegen de schrale winterwind.

Met een minder opgeruimde tuin doe je de natuur een groot plezier.

En ook jezelf! Het is minder werk en je tuin zal gezonder zijn, beter bestand tegen droogte en meer biodivers. Trouwens zijn al die uitgebloeide bloemen prachtig om te zien met een laagje rijp erop in de winterzon. 

Maar al dat tuinafval gaat toch schimmelen…

Sommige tuiniers zijn bang dat tuinafval dat blijft liggen schimmels met zich meebrengt die schadelijk zijn voor hun planten. De biologische werkelijkheid is heel anders. 

Ja, plantenresten zullen schimmelen, meestal onzichtbaar. Maar die schimmels voeden en beschermen je planten net. 

Er zijn meer dan 100.000 verschillende soorten schimmels. Sommige daarvan zijn parasitair en tasten levende planten aan, zoals meeldauw en roest waar elke tuinier wel eens mee te maken krijgt. 

Maar de meeste schimmels zijn saprofyt, dat wil zeggen dat ze leven op dood plantmateriaal. Ze lossen harde plantendelen (lignine, cellulose) op en zetten het om in voedsel (ammonium) voor je planten. Die schimmels zijn dus nuttig en noodzakelijk voor een gezonde en vruchtbare bodem. 

Sommige bodemschimmels gaan wederzijds bevorderende (symbiotische) relaties aan met je planten. Ze vormen zogenaamde mycorrhizae, een Grieks woord dat letterlijk schimmel-wortel betekent. 

Mycorrhizae vergroten het bereik van plantenwortels en leveren aan de plant water en minerale voedingsstoffen zoals fosfor, calcium, magnesium en zink. In ruil scheidt de plant via zijn wortels koolhydraten af als voedsel voor de bodemschimmel. Een win-winrelatie waar meer dan 90% van alle planten gebruik van maakt om te overleven. 

Nuttige schimmels concurreren bovendien met parasitaire schimmels en vormen een beschermend web rond de wortels van planten. Kortom, dankzij de goede schimmels zijn je planten gezonder en minder vatbaar voor hun schadelijke broertjes.

Van die nuttige bodemschimmels zie en merk je meestal helemaal niets. Misschien ruik je op lange termijn wel de typische bosgeur die aan champignons doet denken. En ja, later verschijnen er misschien paddenstoelen, met mooie namen als de vroege bekerzwam, grote viltinktzwam of de langsteelfranjehoed. Niks mis mee, integendeel, missie geslaagd. Je kan de paddenstoelen identificeren met een app zoals Obsidentify. 

Wil je meer weten over de rol van schimmels in een gezonde bodem voor je planten? Lees dan Het bodemvoedselweb van Lowenfels en Lewis. Vind in een Vlaamse bib

Wat zijn wél zinvolle tuintaken in de herfst en de winter?

Geen paniek als je graag wat tuiniert in het lage herfstzonnetje, maar toch niet wil toegeven aan de opruimwoede. Er zijn genoeg tuintaakjes voor het najaar en de winter die wél nuttig zijn. Een selectie. 

1. Nieuwe vaste planten planten: september tot november is eigenlijk de beste periode om te planten, niet april-mei. 
2. Buitenkraan afsluiten, tuinslang opbergen, regenton laten leeglopen.
3. Vaste planten verplaatsen en delen: ontdek hoe door delen je eigen planten vermeerdert.
4. Gras maaien tot in november: het groeit zolang de temperatuur boven de 6° blijft. 
5. Bomen, struiken en klimplanten planten: kies de juiste boom voor je tuin.
6. Blad harken van het gras, terras en paden: voer het blad niet af, maar leg het op je borders of op een hoop in een rustig hoekje van je tuin. 
7. Gazon omvormen tot een plantenborder door kartonmulchen. 
8. Nestkastjes leegmaken (draag handschoenen) en schoonmaken met heet water. 
9. Bloembollen planten. 
10. Niet geheel wintervaste planten afdekken vanaf de eerste vorst, bijvoorbeeld met bladeren. 
11. Bomen en struiken snoeien: de beste periode is afhankelijk van de soort, informeer je goed. Voer het snoeiafval niet af, maar gebruik het in je tuin. Voorbeelden vind je in onze complete kringloopgids. 
12. Een insectenhotel of vlechtwerk maken met snoeiafval. 
13. Paadjes aanleggen, stapelmuurtjes bouwen, een zitplek voorbereiden, enz. 

Veel herfstplezier in je tuin.

Meer weten

• Jeff Lowenfels, Wayne Lewis. Het bodemvoedselweb. Jan van Arkel, 2014, ISBN 9789062245345, 238 pagina’s. Vind in een Vlaamse bib
• Winterklaar? Nee. Maar wat doe je nu beter wél? - Iris’ Garden Ecology