Saskia Wilson Brown, de kunstenares die Gods geur ontwierp

Voor de kunstwandeling Seven Senses Tour in Gent ontwierp de Amerikaanse kunstenares Saskia Wilson Brown niets minder dan de geur van de Allerhoogste. Ook het parfum van de paradijselijke tuin van de gebroeders Van Eyck brengt ze tot leven.

God ruikt sterk en stoer, zijn paradijs eerder zoet en licht.

Wilson Brown raakte gefascineerd door geuren via haar werk in film en tv. De ongrijpbaarheid ervan voelde aan als een heerlijk tegengif voor alle digitale media die ze de hele tijd moest bekijken. Ze richtte het Institute for Art and Olfaction op, om zich toe te leggen op onderzoek en experimenten en zo te komen tot vernieuwing in de parfumindustrie.

Waarom is geur zo fascinerend?

Saskia Wilson Brown • Geur zet mij aan het filosoferen en dat vind ik heerlijk. Denk aan Proust, die meesterlijk beschrijft hoe een wereld van herinneringen voor hem opengaat bij het ruiken van een madeleinekoekje.

Parfum is een spiegel voor de mensheid. Dat vind ik mateloos boeiend. Geur raakt elk aspect van ons mens-zijn: van religie en schoonheid over welzijn tot handel. 

Hoe ging je te werk om 'de geur van God' te creëren?

Het parfum was bedoeld als illustratie bij het Lam Gods van Van Eyck. Het moest een interpretatie zijn van het lam zelf, dat symbool staat voor Jezus Christus, en de duif erboven, symbool van God. In de Bijbel vond ik passages die verwijzen naar de geur van Jezus en God, meestal in de vorm van een offergave.

Voor mijn onderzoek kreeg ik steun van Paul Kiler, een parfumeur uit Californië en expert op het gebied van bijbelse geuren. Hij bezit een duizelingwekkende database van geuren die in de Bijbel worden genoemd.

Welke Bijbelpassages waren zoal bruikbaar voor je parfum? 

Vooral twee passages uit Exodus en één uit Wijsheid van Jezus Sirach. In Exodus gaat daar over de samenstelling van een geur die bedoeld is voor offergaven. Hij moet als het allerheiligste worden beschouwd, net als God zelf. Bij Jezus Sirach omschrijft de Wijsheid zich met bepaalde geuren.

Sommige van de materialen die in deze passages worden genoemd, bestaan nog steeds en zijn gemakkelijk te vinden, zoals wierook en galbanum. Andere waren moeilijker omdat ze niet meer bestaan of omdat er geen eensgezindheid is over de vertaling. Een van de vier materialen in Gods wierook is stacte, wat ofwel storax (soort hars) ofwel mirre kan zijn.

1. Exodus 30,22-25 •  Toen sprak Jahwe tot Mozes: ‘Neem de fijnste geurige kruiden: 500 sikkel mirre, en half zo veel, dus 250 sikkel kaneel, 250 sikkel kalmus, 500 sikkel laurier, volgens heilig gewicht, en een hin olijfolie. Bereid daarvan heilige zalfolie, een geurig mengsel zoals ook een reukwerker dat maakt; het zal heilige zalfolie zijn.
2. Exodus 30,34-37 • 'Neem geurige kruiden, storaxbalsem, onyx, galbanum en andere kruiden, en zuivere wierook: alles in gelijke hoeveelheid. Daarvan moet ge, zoals een reukwerker dat doet, een reukwerk bereiden, vermengd met zout, zuiver en gewijd. [...] Ge moet het als hoogheilig beschouwen. Het reukwerk dat ge bereidt is voorbehouden voor Jahwe.’
3. Wijsheid van Jezus Sirach 24,15.17: Als kaneel en balsem en als een uitgelezen mirre heb ik [de Wijsheid] een heerlijke geur verspreid, als hars, kruidnagel en mirre-olie en als een wierookwolk in de tent. [...] Komt tot mij, gij die naar mij verlangt, en verzadigt u met mijn vruchten, want het denken aan mij is zoeter dan honing en mij bezitten is zoeter dan honingraat.

Wat vertellen deze geuren ons over God? 

Veel van de gebruikte materialen moesten destijds geïmporteerd worden uit andere landen, dus dat weerspiegelt in mijn ogen een mondiale visie. Ik vind het ook fascinerend dat de instructies zo precies zijn. Blijkbaar wist God goed wat hij wilde en in welke verhoudingen de beste geur tot stand zou komen!

God ruikt harsachtig en rijk.

Dat was voor de mensen in die tijd blijkbaar het ideale geurbeeld. Interessant vind ik ook wat wordt weggelaten. Zo wordt er in deze passages geen melding gemaakt van muskus, terwijl dat in de Koran herhaaldelijk wel het geval is. Het kan zijn dat muskus in die tijd ter plaatse niet algemeen in gebruik was. Of misschien gaf God gewoon de voorkeur aan harsen.

• De Seven Senses Tour duurt 3 uur (waarvan een halfuur in een bootje op het Gentse binnenwater) en loopt tot eind augustus op vrijdagen en in het weekend. Boek je ticket.
• Ontdek de podcasts van Saskia Wilson-Brown (Engels).