Sfeer van verwachting en verwondering
Waar de middernachtmis overleeft, blijft ze een stemmig hoogtepunt
Begin december lanceerde Liesbeth Goris, pastoraal werker in Hoegaarden, een oproep. Parochianen die een eventuele middernachtmis in de pastorale zone zeker zouden bijwonen, moesten dat persoonlijk of via Facebook melden. Enkel bij voldoende belangstelling zou er een viering plaatshebben.
Opmerkelijk? Niet wanneer je kijkt op hoeveel plekken in Vlaanderen de middernachtmis nog gebruikelijk is. Een ruwe telling van de vieringen in 2018 wijst uit dat er een viering om klokslag twaalf uur was in bij benadering één op de elf parochiekerken. In grote steden was er vaak keuze uit diverse plekken, met bijvoorbeeld vier vieringen in de monumentale kerken in het centrum van Antwerpen, maar in meer landelijke pastorale zones en federaties is de middernachtmis vaker vervangen door vieringen vroeger op de dag of avond. In het bisdom Hasselt waren er in 2018 het minst middernachtmissen, meer bepaald in zowat één op de twintig kerken, in het bisdom Antwerpen met één op de negen het meest.
Daar waar de gemeenschap wel de middernachtmis viert, is dat vaak omdat de parochianen zowel als de vrijwilligers er sterk aan houden. „Hier vragen de kerkgangers er actief naar”, zegt Marc Brunain, lid van de parochieploeg in de Sint-Bernadetteparochie in Sint-Amandsberg, bij Gent. „Ons parochiekoor luistert ook met veel plezier zowel de nachtmis als de kerstdagviering om 11 uur op. We zijn een hechte gemeenschap, maar vooral de middernachtmis trekt ook mensen uit andere parochies. Het is een traditieviering, met bijzondere rituelen zoals het afsluiten van het geheel rond de adventskrans, maar [node:field_streamers:0] tegelijk is het een viering met diepgang. Ik zou ze niet graag missen.”
Dat laatste dachten de vrijwilligers in de Sint-Jozefparochie in Merksem enkele jaren geleden ook toen bleek dat er geen priester meer was om ergens in de federatie de middernachtmis te celebreren. De priesters in de federatie waren de 75 jaar voorbij en gaven de voorkeur aan de vieringen op kerstdag. „Toen stelden we de vraag of we zelf een woord- en communiedienst om middernacht mochten organiseren”, vertelt parochiaal contactpersoon Maria Desair. „Het is immers een viering die jongere mensen trekt, die niet vaak in de kerk komen. Alleen al daarom heeft ze een aparte sfeer en is het absoluut geen doorslagje van de viering op 25 december. Terwijl de mensen in de dagviering veeleer actief meebidden, merk je dat ze de middernachtmis ingetogen ondergaan. Die ongebruikelijke gasten willen we blijven verwelkomen. Ze komen met een sfeer van verwachting en van verwondering dat het nog kan. We probeerden een keer een avondviering, maar dat bleek een heel ander verhaal.”
Ook buiten de parochiekerken heeft op een handvol plekken een nachtmis plaats, zoals in de abdij van Averbode of de Onze-Lieve-Vrouw van Steenbergenkapel in Oud-Heverlee. „De kapel ligt aan de rand van het Meerdaalwoud, tussen twee vijvers. In de kerstnacht steken we langs de weg fakkels aan en verlichten we de kapel met kaarsen”, zegt Emilie Spreutels, voorzitter van de vzw die de kapel beheert. „Met drie zangeressen en een pianist is het een intiem moment. Elk jaar zit het helemaal vol, tot op het oksaal en de trap toe.”