Slechts 1 op 10 christenen noemt God als helper - Mark Elchardus

Van Vlaanderens bekendste vrijzinnige socioloog, Mark Elchardus, verscheen in oktober het veel besproken essay Voorbij het narratief van neergang. Hij peilt onder meer naar de toekomstverwachting van jongvolwassenen en welke factoren daarin een rol spelen. In zijn studie schrijft hij ook boeiende zaken over religie.

Welke band is er tussen religie en je visie op de toekomst?

Elchardus • Ik heb gekeken of gelovigen verschillen van niet-gelovigen in de mate waarin ze scoren op pessimisme over de toekomst. Dat blijkt niet het geval, behalve bij moslims. Die zijn optimistischer. De meest plausibele verklaring is dat zij hun leefsituatie hier vergelijken met die in hun land van oorsprong. Het is ook mogelijk dat hun traditionele religiebeleving een rol speelt en ze sneller dankbaar zijn. Westerlingen hebben dat houvast minder. Die zijn namelijk meer geseculariseerd en minder religieus.

Als je vraagt: Wie gaat je helpen bij het bereiken van je levensidealen? antwoordt slechts 13 procent van de ondervraagden ‘God’. Als je kijkt wie ‘God’ antwoordt, doen christenen dat niet significant meer dan de bevolking in het algemeen.

Van de christenen noemt een goeie 10 procent God als helper, maar bij de moslims is dat 68 procent. Van de mensen die zich nog echt gelovig verklaren, zijn meer dan een kwart moslims.

De inhoud van het geloof is dus verschillend voor moslims en christenen.

8 op 10 moslims geloven dat Allah de toekomst van de maatschappij zal bepalen. Christenen zeggen dit nauwelijks over God.

Wie noemt zich religieus?

Elchardus • Bij de 45-75-jarigen valt op dat een kwart van die mensen niet religieus zijn. Ongeveer 10 procent twijfelt. De rest zijn gelovigen. Bij de 25-35-jarigen is 59 procent niet religieus, de moslims even buiten beschouwing gelaten. Het aantal mensen dat zich definieert als christelijk zakt in aantal.

Het aantal dat ongelovig is of twijfelt, groeit nog steeds. De vrijzinnigen profiteren overigens niet van die geloofsafval.

Gelovige moslims hangen sterk vast aan hun praktische normen. Is dat inherent aan hun religie?

Elchardus • Hun religieuze identiteit is inderdaad heel sterk. Ikzelf zou nooit durven zeggen wat wel of niet inherent is aan religie. Als je de geschiedenis bekijkt, denk ik dat je in religie het slechtste en het beste van de mens vindt. Het hangt altijd af van de interpretatie.

Ik denk dat we religie moeten zien als een levende communicatiegemeenschap die het geloof actualiseert.

Zo is in Vlaanderen een soort sociaal katholicisme uitgebouwd. Binnen de islam zijn er op dit moment een aantal fundamentalistische strekkingen die vrij veel succes hebben. Hier in Schaarbeek zag je enkele jaren geleden vrijwel geen hoofddoeken, nu zie je ze massaal. Hetzelfde fenomeen merk je in Marokko.

Er heerst een collectieve frustratie: op basis van hun religie voelen sommige islamitische strekkingen zich superieur, terwijl ze sociaal- economisch niet de beste zijn. Die combinatie is explosief. Ze vragen zich af: Hoe komt het dat wij, die ethisch beter zijn, het materieel slecht hebben? Daar moet dan wel een duistere kracht achterzitten: Amerika of het Zionisme.

Het hele debat over de band tussen religie en terreur is buitengewoon interessant, zeker nu door de migratiestroom het aantal moslims stijgt. Hoe ziet u dat evolueren?

Elchardus • De gevolgen zullen verstrekkend zijn, daar ben ik zeker van. Je mag de angst niet minimaliseren, daar zijn wel degelijk vele redenen voor. Het moslimbroederschap heeft sinds Al Qaeda het terrorisme ingezet als wapen om de ongelovigen op de knieën te dwingen. Ik vrees dat ze doelwitten zullen viseren waar de emoties van mensen het meest door geraakt worden, zoals bijvoorbeeld scholen.

Dit zal ook de reactie versnellen om onze buitengrenzen strakker te controleren. Het gevaar bestaat dat dit de behandeling van echte vluchtelingen negatief zal beïnvloeden. Dat moeten we goed uitleggen. Die mensen zijn namelijk zelf gevlucht voor de terreur. Het groeiend aantal moslims daagt ons uit om die bevolkingsgroep samen te houden met ons.

Jihadisme heeft met de islam te maken, maar niet alle moslims leggen de islam zo uit. Dat onderscheid maken is heel wezenlijk. Ik kijk naar kerkleiders. Die hebben de plicht om te zeggen: Mensen, maak alsjeblieft dit onderscheid.

Ik vind ook dat moslims zelf veel sterker de terreur moeten veroordelen. Ze doen dat wel, maar dat kan nog veel meer. Ze moeten informatie geven en helpen om die netwerken op te rollen.

Vertegenwoordigers van alle levensbeschouwingen spelen een belangrijke rol in het samenhouden van de geloofsgemeenschappen en in het zich afzetten tegen geweld in naam van de religies.

Vind jij dat God helpt om je levensidealen te verwezenlijken? Vertel het ons en plaats je reactie hieronder!