Standpunt Tertio: ‘It takes many to folk dance’

Het vergt geen doctoraat in de psychologie om te zien dat het wereldtoneel – hoe complex ook – onderhevig is aan de meest elementaire regels van menselijk gedrag: basisnoden, aspiraties en krenkingen drijven het kleinste kind, maar evengoed de grootste leider en zowel het meest vredelievende als het meest krijgshaftige volk. Ze zijn de voedingsbodem van burenruzies, van partijpolitiek gekrakeel en van geopolitiek geweld. En om die behoeften te bevredigen, zien we heil in slechts één model: winnaar versus verliezer. Versailles 1919.

Naakte mens

Toch vertoont dat model nu en dan barsten. Ja, het voelt goed om als westerse burger die de agressieve inval van Rusland in Oekraïne compromisloos veroordeelt, te lezen dat Vladimir Poetin steeds vaker in het stof bijt. Maar dat Oekraïense precisieraketten door 182.000 stukjes metaal te verspreiden dood en vernieling zaaien, is geen reden voor triomfalisme. Ook de afgetapte telefoongesprekken van hopeloze Russische soldaten die walgen van de misdaden die ze moeten plegen, zorgen voor scheurtjes in ons vijandbeeld.

Nu en dan zien we achter een vlag flitsen van de naakte mens waarvan we de kwetsbaarheid waren vergeten.

Blik op het volk

Winnaar versus verliezer is een paradigma dat geen empathie toelaat, nochtans de enige weg uit de impasse. Even scherpstellen: empathie is geen medeleven. Het betekent dat je van perspectief wisselt, om inzicht te verwerven, nuchter en rationeel. Alle partijen in het Oekraïne-conflict zijn verblind door hun vijandbeeld. Door de bril van het volk – niet hun leiders! – op te zetten, slaan we een bres in die hardnekkige voorstellingen. Dat bijgestelde beeld kan de basis zijn van een vredesstrategie die zich richt tot de burgerbevolking. Ontwikkelingssamenwerking werkt al jaren volgens dat model: empowerment van het middenveld en partnerwerking beogen een verandering van binnenuit, gedragen door het volk en daardoor stabieler en duurzamer.

Kortzichtig

Kijken vanuit diverse perspectieven doet ons inzien dat onze westerse blik, al wordt die gestut door prachtige verwezenlijkingen als democratie en de rechtsstaat, ook niet smetteloos is. Door de aspiratie van dominante wereldmacht bezondigen de VS zich aan een imperialisme zonder vredige toekomst. Daarmee duwt het Westen ook China en India van zich af, terwijl een goede verstandhouding met die landen onze grootste garantie op wereldvrede is.

Alleen een multipolaire wereld heeft toekomst.

Ook op lagere echelons blijkt dat tweepartijenstelsels de polarisering in de hand te werken. Systemen met meerdere spelers die onderling compromissen (moeten) sluiten – intermenselijk, nationaal of internationaal –, erkennen de diversiteit van manieren om naar de wereld te kijken.

Eenheid in verscheidenheid

In het vroege christendom botsten Petrus en Paulus over de vraag of de heidenen wel christen konden worden zonder zich eerst aan de joodse wetten te onderwerpen. Ondanks bitsige woorden waren ze niet te beroerd om op hun stappen terug te keren. Alle gezichtspunten kwamen op tafel en er werd openlijk gepraat om eenheid in verscheidenheid te vinden.

Open lijnen

Vandaag maakt paus Franciscus dezelfde keuze: hij gaat met vriend en vijand het gesprek aan en schuwt de zelfkritiek niet. Je hoeft geen katholiek te zijn om te erkennen dat Franciscus een groot diplomaat is. In zijn zondagse angelustoespraak van 2 oktober zei de paus: Mijn oproep is op de eerste plaats gericht tot de president van de Russische Federatie, om hem te smeken deze spiraal van geweld en dood te stoppen, ook in het belang van zijn volk. Anderzijds doe ik, bedroefd over het immense lijden van het Oekraïense volk als gevolg van de geleden agressie, met evenveel vertrouwen een beroep op de president van Oekraïne om open te staan voor serieuze vredesvoorstellen. Franciscus riep ook de andere leiders op zich niet te laten meeslepen in een gevaarlijke escalatie. Volgens de paus zijn oplossingen maar rechtvaardig en stabiel als ze gebaseerd zijn op respect voor de onschendbare waarde van het menselijk leven, de soevereiniteit en territoriale integriteit van elk land en de rechten van minderheden en legitieme zorgen.

Franciscus is meedogenloos in zijn veroordeling van het geweld, maar hij houdt alle diplomatieke lijnen open.

Zijn agenda is helder: het buitensporige geweld moet stoppen. Maar it takes many to folk dance.

• Dit Standpunt van Sylvie Walraevens verschijnt in Tertio nr. 1.184 van woensdag 19 oktober 2022.
• Voor een gratis proefnummer van of een abonnement op Tertio.