Van taboe tot wereldnieuws: gezondheid paus minutieus opgevolgd

Paus Franciscus herstelt voorspoedig na zijn operatie van woensdagnamiddag. „Het medische team meldt dat zijn toestand geleidelijk verbetert en dat het postoperatieve verloop volgens verwachting plaatsvindt”, zo liet de woordvoerder van het Vaticaan weten. „Na het ontbijt begon de Heilige Vader zich te verplaatsen en hij bracht het grootste deel van de ochtend in een leunstoel door. Hierdoor kon hij de kranten lezen en weer aan het werk gaan.”

Batterij journalisten

Om de halve dag geeft de woordvoerder van het Vaticaan een update van het medisch bulletin en voor het Gemelli-ziekenhuis in Rome, waar de paus nu verblijft, houden tientallen Italiaanse en buitenlandse journalisten de wacht. „Arme paus, dat er een batterij journalisten opgesteld staat bij het ziekenhuis en iedereen  het fijne wil weten van je medische dossier”, tweet jezuïet Jos Moons.

Hoe komt dat toch? Zelfs voor de gezondheid van belangrijke staatslieden leeft er niet zo’n belangstelling. Een van de redenen is dat er geen vice-paus bestaat. Let op het feit dat in de persmededelingen vaak staat dat de paus ‘bewust’ is of ‘opnieuw zijn werk kan doen’. Alleen de paus kan bisschoppen benoemen, ontslagen aanvaarden, een nuntius uitzenden…

Wanneer een paus medisch niet meer in staat zou zijn dit alles te doen, ligt het schip van de katholieke Kerk stil.

Daarom ook verscheen de hoogbejaarde en zwaar zieke Johannes Paulus II tot zijn laatste dagen aan het raam van het Apostolische Paleis. Paus Franciscus verklaarde dat hij net als zijn voorganger een ontslagbrief heeft neergelegd. Het college van de kardinalen moet dan vaststellen dat de paus medisch niet meer in staat is te regeren en de stoel van Petrus vacant verklaren. Maar zoiets heeft zich nooit voorgedaan.

Foto's verkocht

De gezondheid van paus Franciscus krijgt, net als die van zijn voorgangers, alle aandacht van de wereldpers. Maar dat is niet altijd zo geweest: vóór het pontificaat van Leo XIII (1810-1903) was de gezondheidstoestand van de paus onderworpen aan absolute geheimhouding. De gezondheid van pausen was taboe. Meer zelfs, vóór 1981, het jaar van de moordpoging op Johannes Paulus II, was nog nooit een paus in een ziekenhuis behandeld geweest. In 1967 onderging Paulus VI een operatie aan de prostaat, maar zowaar in het pauselijk appartement in Vaticaanstad.

De zaken veranderden vooral in de 20ste eeuw, met de opkomst van de media als vierde macht.

Bij de dood van Pius XII (1876-1958) veroorzaakte een van zijn lijfartsen, Riccardo Galeazzi-Lisi, een schandaal door foto's van de paus op zijn sterfbed aan Paris Match te verkopen.

Tweede Vaticaans Concilie

Een keerpunt vond plaats precies zestig jaar geleden, in 1963 met de ziekte en het overlijden van Johannes XXIII. De eerste geruchten over de slechte gezondheid van de paus deden de ronde in november 1962, tijdens de zitting van het Tweede Vaticaans concilie. Vanaf dat moment trok zijn gezondheidstoestand de aandacht van de media over de hele wereld, omdat hij regelmatig het slachtoffer was van "crisissen” en hij blijkbaar dag na dag verzwakte. Op 28 mei 1963 kreeg hij een inwendige bloeding en maakte het Vaticaan bekend dat de paus aan maagkanker en prostaatkanker leed.

Vanaf die dag zond Radio Vaticaan dagelijks een gezondheidsbulletin uit van de paus, maar hij bleef zijn pauselijke macht tot de laatste momenten uitoefenen. Na een lange lijdensweg  stierf Johannes XXIII op de avond van 3 juni 1963 in het Apostolisch Paleis, op pinkstermaandag, op 81-jarige leeftijd.

Parkinson

Vanaf 1992 ging de gezondheidstoestand van Johannes Paulus II (1920-2005), die tot dan gekend was als een ‘sportieve’ paus, zienderogen achteruit. Meermaals belandde de Poolse paus in het ziekenhuis. In 2003 bevestigde het Vaticaan dat de paus leed aan de ziekte van Parkinson, terwijl deskundigen dat al jaren daarvoor hadden gesignaleerd.

Zeker de laatste twee jaren van zijn leven ging ook de mentale toestand van de paus achteruit.

Hij stierf uiteindelijk op 2 april 2005 in het pauselijke appartement, kort vóór zijn 85ste verjaardag.  Zijn opvolger, Benedictus XVI (1927-2022), trok zich in 2013 terug wegens gezondheidsredenen, maar had voordien eigenlijk geen grote gezondheidsproblemen. Pas recent werd bekend dat Joseph Ratzinger reeds vele jaren geleden een pacemaker ingeplant kreeg.