Framingexpert Baldwin Van Gorp © Luc Gordts
Tertio over frames als referentiekader voor het euthanasiedebat
De onderzoeksresultaten verschijnen online in een open acces publicatie in BMC Palliative Care. Framingexpert Baldwin Van Gorp leverde een belangrijke bijdrage aan het hele onderzoek. De Nederlandse en Belgische onderzoekers verzamelden tussen januari 2016 en juli 2018 467 publiek toegankelijke teksten die ze verder opsplitsten in 2.700 tekstfragmenten. Daaruit distilleerden ze twee problematiserende frames over palliatieve zorg en vijf over euthanasie, met daartegenover hetzelfde aantal deproblematiserende counterframes. Het geheel biedt een referentiekader dat een antwoord geeft op de vraag welke positie iemand in het complexe debat inneemt en welke andere mogelijke perspectieven er zijn.
Kan u het opzet van het onderzoek schetsen?
Onze vraag was heel simpel: ‘Welke problematiserende frames en welke counterframes of deproblematiserende frames zijn er op basis van publiek beschikbare documenten uit Nederland?’ Daarop werd een tekstuele analyse uitgevoerd. We hebben ook interviews gedaan met een breed spectrum aan experts. Dat waren niet alleen academici, maar ook politici en auteurs.
U schrijft: ‘Het benoemen van een frame is al een vorm van framing door de onderzoekers’. Wijzen de frames ‘Gij zult niet doden’ en ‘Ik ben God niet’ op een Bijbels standpunt?
Een frame is een redenering waarbij je een logica volgt vanuit een bepaalde ingesteldheid, vanuit waarden of ideeën waarbij je uitkomt bij een welbepaalde opvatting over euthanasie en palliatieve zorg. Dan volgt de vraag hoe je dat frame gaat benoemen. De benoeming ervan helpt te begrijpen waarover het gaat. Vaak is dat een beeld of gaat het om een metafoor. We waren van oordeel dat ook niet-gelovigen ‘Gij zult niet doden’ als een duidelijk gebod zullen zien, vandaar dat we ondanks de Bijbelse context toch voor die formulering hebben gekozen. Ook een niet-gelovige zal de redenering kunnen volgen: wie ben ik om over iemands leven te beslissen?
Lees verder onder de tabel.
Tabel 'frame' en ''counterframe' © Baldwin Van Gorp/Tertio
In welk(e) frame(s) zou u volgende uitspraak onderbrengen: ‘God is alwetend en God is liefde, daarom zal Hij de keuze voor een eind aan langdurig lijden niet aanrekenen’?
Dat zou betekenen dat euthanasie kan. Een dergelijke uitspraak helt over naar het frame ‘totale autonomie’: de beslissing ligt bij de betrokkene zelf. Maar ook al heb je volledige autonomie, dan nog blijft de vraag of het een keuze is die je zelf maakt of die je maakt omdat je denkt of vermoedt dat anderen die van jou verwachten. In het frame ‘zware last’ past de zin: ‘Ik wil mijn kinderen of de omgeving niet tot last zijn’. De omgeving kan dus druk uitoefenen, of mensen gaan anticiperen op die druk. Dat is een hellend vlak.
‘Barmhartigheid’ kan in de context van euthanasie geïnterpreteerd worden als een beslissing om iemand niet langer te laten lijden. In de kerkelijke leer staat barmhartigheid evenwel voor iemand bijstaan tot het einde toe, tot aan de natuurlijke dood.
Ik zag ‘barmhartigheid’ in de betekenis van ‘coup de grâce', het genadeschot. De andere betekenis heb ik er niet in gezien en heb ik ook niet vastgesteld in de teksten die we bestudeerd hebben. Misschien had daar een betere term voor kunnen worden gevonden. Ik sluit niet uit dat dat nog gebeurt. (…) Vaak gaat een thema gepaard met een stigma en moet meer ingezet worden op deproblematisering. In het geval van euthanasie daarentegen is voor sommigen net het deproblematiseren het probleem en moet er misschien opnieuw geproblematiseerd worden. Vaak wordt gedacht dat problematiseren negatief is en deproblematiseren positief. Voor veel thema’s geldt dat, maar bij euthanasie is dat niet zo helder. Daardoor is deze analyse een buitenbeentje in vergelijking met de andere thema’s die ik al heb onderzocht.