Vaarwel Tuurke van Sint-Bavo
Oude kloosterdagboeken onthullen de levenswandel van de zusters van Liefde
Een doolhof van gangen, waarin we de geur van oude dossiers opsnuiven, leidt ons naar de bibliotheek. In het oude klooster van Terhagen in Gent, waar de zorggeschiedenis van de zusters van Liefde van Jezus en Maria ruim tweehonderd jaar geleden begon, vind je nu het Erfgoedhuis. De muurkasten zijn gevuld met in leer ingebonden boeken. Op de tafel ligt een zwart schriftje. „Daarin staan de kloosterregels zoals ze eertijds door Rome werden goedgekeurd”, zegt Kaat Leeman, coördinator van het Erfgoedhuis.
In datzelfde regelboek wordt ook het kloostererfgoed aangestipt. Kaat Leeman citeert: „De secretaresse zal alle archieven zorgvuldig bewaren en opsluiten.” Sinds heel wat kloosters de deuren sluiten, neemt het Erfgoedhuis die regel ter harte. Kostbare erfstukken zijn de dagboeken van de kloosterzusters. Elke orde werd immers opgedragen een zogenoemd memoriaal bij te houden. Daarin pende een van de zusters, veelal de overste, het reilen en zeilen van de gemeenschap neer, haar scholen en zorginstellingen. „De dagboeken zijn bijzonder verscheiden, naargelang de creativiteit van de schrijfster. De ene beperkt zich tot de vermelding ‘De gang werd herbetegeld’, terwijl de andere gedetailleerde verslaggeving doet of statige registers aanlegt”, licht de archivaris toe.
We neuzen even in het dagboekje van de zusters van Notre Dame du Bon Conseil uit Oudergem. Op 9 december 1927 noteert de auteur: „Zuster Liberta maakte vandaag Congolese melk op basis van restjes, wat de zusters een extra souper bezorgde.” En verderop: „De festiviteiten voor moeder Urbaine werden afgesloten met een grootse picknick in het gezelschap van de studenten.” Foto’s van processies, optredens en diploma-uitreikingen fleuren de verhalen op. Het fragiele dagboek van de missiepost in Moanda, in Congo, somt de namen van de zusters op die kwamen en gingen, terwijl het memoriaal van de Soeurs de la Charité Saint-Joseph de reis in 1894 beschrijft van de zusters van Gent naar Luluaburg, het huidige Kananga in Congo.
Maandag 5 januari 1942: „Ons zwijntje, Tuurke, wordt geslacht.” Het omvangrijke dagboek van de Gentse meisjesschool Sint-Bavo toont dat de zusters van Liefde tijdens de wereldoorlogen opmerkelijk ijverig penden. „Het oorlogsgevaar nadert”, titelt een tekst uit 1944, waarin moeder-overste haar zegje doet over de bombardementen, de schorsing van de lessen en het schuilen in de turnzaal.
De zusters die vandaag nog in het Gentse klooster verblijven, zijn allen van buitenlandse oorsprong. „Voor hen is deze plek bijzonder. Hier werd hun congregatie gesticht en ligt de bevestiging van hun roeping”, zegt Kaat Leeman. En ze besluit: „Dagboeken en menig ander erfgoed helpen het verhaal te weven van het leven en de roeping van vrouwelijke religieuzen. Het regelboek mag dan als de ideale levenswijze opgesteld zijn, een zuster blijft ook gewoon mens.”
De leeszaal van het Erfgoedhuis in Gent (Molenaarsstraat 22) is open op weekdagen van 9 tot 16.30 uur. U maakt best een afspraak via 09 235 82 32 of info@erfgoed.zvl.org.