De vraagtekenszaaier van Mark Eyskens

Toen Mark Eyskens onlangs zijn zestigste boek – De vraagtekenzaaier. Zoekend naar de zin van het leven - voorstelde, kondigde hij meteen aan het volgende te beginnen. Dat is Eyskens op zijn best, op zijn vijfentachtigste meer dan ooit tevoren vastbesloten zijn pensioen op te nemen na de dood. In deze laatste titel gooit Mark Eyskens weer kwistig rond met aforismen, woordspelingen en zinvragen. Maar het is hem vooral om deze laatste te doen.

De meeste vragen smeken om antwoorden, maar nemen vrede met het opwerpen van nieuwe vragen. Mark Eyskens

Vraagtekenzaaier

Eyskens heeft overschot van gelijk als hij vaststelt dat de mens een vraagtekenzaaier is. Je hoeft niet even erudiet als de auteur te zijn om voortdurend met wie-, wat-, waar- en waarom-vragen te worstelen. Zelfs wie geen boeken leest of zich niet laat bekoren door de moderne informatie- en communicatiemedia, volstaat het de blik te richten op de horizon of op de hemel om overweldigd te worden door talloze vragen over mensen en dingen.

Kennis van het kenbare

Weten we intussen meer of minder? Het ontstaan van gigantische kennis leidt tot de paradox die Eyskens de wet van de afnemende relatieve kennis noemt. De grote geleerden van de late middeleeuwen en de renaissance kenden wellicht 50 à 60 procent van wat in hun tijd kenbaar was, terwijl de grootste geleerde vandaag amper nog 0,50 procent van het kenbare kent. Dat is volgens de auteur vrij ontmoedigend.

In de zogenaamde kennismaatschappij neemt de kennis relatief af. Mark Eyskens

Nadenkende wezens stellen onvermijdelijk de vraag: Wat is de zin van dit leven, behalve een poging om het voort te zetten? Hierop antwoorden de meeste mensen: Om goed te leven. Maar wat is goed leven?, vraagt Eyskens. Voor de meesten is dat gelukkig leven. Dan rijst weer een nieuwe vraag op. Wat is gelukkig leven? Dat is het bereiken en verwezenlijken van zijn wensen. Of wat technischer geformuleerd: zelfverwezenlijking.

Survival of the fittest

Maar aangezien we leven in een wereld van schaarste, leidt het bevredigen van basisbehoeften al tot wat Charles Darwin de survival of the fittest noemde. Voortleven en gelukkig leven vereist strijd om schaarse goederen te bemachtigen en veronderstelt inspanning, en concurrentie, wat vaak ontaardt in strijd en oorlog. Het mooie verhaal van de mens die streeft naar geluk voor zichzelf en de zijnen, impliceert niet zelden conflict en dus moord.

Godsvraag

Wil de menselijke soort echter overleven, dan moeten individueel en collectief egoïsme en agressiviteit omgeturnd tot de verdraagzaamheid en samenwerking waar onze natuur zich vaak tegen verzet. En zo komt Eyskens tot de steeds terugkerende godsvraag. Want er is een kracht nodig die de mens optilt naar een hogere dimensie van menselijkheid. Alleen jammer dat de auteur vaak eigen teksten recycleert om die wereld van verbeterbaarheid te evoceren.

Wereld van verbeterbaarheid

In een omslag gericht aan de zinzoeker, vindt Eyskens andermaal een anonieme tekst: Wat ik schrijf, is opgedragen aan de bewoners van Platland die blijven geloven in Hoogland, die weten dat het mens-zijn niet af is en daarom beseffen dat mens-zijn onvermijdelijk mens-worden is. Hoogland is geen droomland, maar een doelland, dat vreemd genoeg de reis verheft tot doel van de reis. Een reis met anderen in de wereld, die een wereld is van verbeterbaarheid.

Het grootste probleem is niet het godsbestaan, maar wel het mensbestaan en de betekenis ervan. Mark Eyskens

Praktische info

• Mark Eyskens, De vraagtekenzaaier. Zoekend naar de zin van het leven, Tielt, Lannoo, 231 pagina’s, 22,99 euro.
• Bestel het boek online via de Kerknet-webshop.

Dit is een verkorte versie van een recensie die vorige week verscheen in Tertio.