De vrouwelijke noot (5): de pianiste van Charlie Chaplin

Germaine Tailleferre

• Franse componiste (1892-1983)

• ‘grande dame’ van de Franse muziek in de twintigste eeuw

• als enige vrouw lid van de ‘Groep van Zes’
   

‘Het project maakte me enthousiast, maar ik vergat dat een getrouwde vrouw, zelfs in Amerika, nooit vrij is.’

(Lees verder onder de video.)

Compositie in de kijker: ‘Six chansons Françaises’ (1929)

‘Ik componeer muziek omdat ik het leuk vind. Ik weet dat mijn muziek niet groots is, maar wel licht en vrolijk.’

Een uitspraak die tekenend is voor Germaine Tailleferre, maar daarmee is ze te bescheiden. Ze werd niet voor niets omringd door de groten uit de Franse muziek en ze was de enige vrouw die deel uitmaakte van de ‘Groep van Zes’, een aantal componisten die zich afkeerden van romantiek (bijv. Wagner) en impressionisme (bijv. Debussy) in de muziek. Na WO I ging ze in de kunstenaarswijk Montparnasse wonen, waar het een komen en gaan was van kunstenaars zoals Picasso en Cocteau.

Haar vrouw-zijn leek Tailleferre pas te hinderen toen ze trouwde.

Ze zou twee keer trouwen en beide echtgenoten waren niet geïnteresseerd in haar muzikale carrière en belemmerden die zelfs. Vooral haar eerste huwelijk, met de Amerikaanse cartoonist Ralph Barton, was traumatisch. Het bracht haar naar de VS, maar al snel liep het mis door Bartons ontrouw en zijn manisch-depressiviteit.

Een lichtpunt in die tijd was haar vriendschap met Charlie Chaplin.

In tegenstelling tot haar man stimuleerde Chaplin haar wel als componiste. Ze speelden samen piano en improviseerden. Chaplin stelde haar voor om mee te gaan naar Hollywood, om daar de muziek te schrijven bij zijn films. Tailleferre wilde graag, maar haar echtgenoot verbood het. Terug in Frankrijk zou hij haar en hun ongeboren kind dreigen neer te schieten. Door de schok kreeg Tailleferre een miskraam. Ze vroeg de scheiding aan, haar man keerde terug naar de VS en pleegde kort erna zelfmoord.

De 6 chansons Françaises die Tailleferre kort na de scheiding schreef, worden gezien als een reactie op die gebeurtenissen. De teksten, ironisch tot ronduit sarcastisch, gaan over vrouwen, relaties en ontrouw: 

1. Non, la fidélité…
2. Souvent un air de vérité
3. Mon mari m'a diffamée
4. Vrai Dieu, qui m'y confortera
5. On a dit mal de mon ami
6. Les trois présents

Ze leveren soms bijtende commentaar op de positie van de vrouw in het huwelijk, iets waar Tailleferre op een wrange manier mee had kennisgemaakt.

Drie andere aanraders

1. Pianoconcerto | Mooi voorbeeld van de heldere, ritmische muziek die ‘Les Six’ voor ogen stond.
2. Concertino voor harp | Tailleferre schreef verscheidene mooie werken voor harp. Dit concertino werd één van haar bekendste werken.
3. Toccata voor twee piano’s | Geschreven voor het illustere Amerikaanse pianoduo Gold and Fizdale.