‘Ware Herder’: levenswerk van syriaaks-orthodoxe aartsbisschop verfilmd

Julius Yeshu Çiçek (1942-2005) was de eerste aartsbisschop en patriarchaal vicaris van wat toen het aartsbisdom Midden-Europa van de syriaaks-orthodoxe Kerk van Antiochië werd genoemd; intussen is dat in drie afzonderlijke bisdommen opgesplitst. In de jaren tachtig van vorige eeuw vestigde Mor Julius Yeshu Çiçek zijn zetel in het Mor Ephrem-klooster in Glane, een dorpje in de gemeente Losser in de Nederlandse provincie Overijssel, net bij de Duitse grens. 

Çiçek was afkomstig uit het dorpje Kafro Elyato in Tur ‘Abdin, de heuvelachtige regio in het zuidoosten van het huidige Turkije; in het Aramees betekent Tur ‘Abdin Berg der dienaren [van God]’ en het is het hartland van de staatloze Aramese christenen die tot eind twintigste eeuw in de streek de meerderheid uitmaakten. In zijn boek Mardutho d Suryoye claimde ook Mor Çiçek deze Aramese roots en vele van zijn gelovigen staan erop ‘Aramese christenen’ genoemd te worden.

Çiçek was zoon van een priester, ook zijn grootvader en overgrootvader waren geestelijken geweest. Hij studeerde theologie, Arabisch en Turks en werd in Tur ‘Abdin monnik en abt en ten slotte ook bisschop gewijd. In 1977 werd hij door de synode van de syriaaks-orthodoxe Kerk belast met de pastoraal voor de syriaaks-orthodoxe gemeenschap in Midden-Europa. In het meer dan een kwarteeuw dat hij die syriaaks-orthodoxe gemeenschap in de Lage Landen en de Duitstalige Europese landen leidde, stichtte Mor Julius Yeshu Çiçek meer dan vijftig kerken en drie kloosters. Dat, en het feit dat hij ook ruim 120 publicaties op zijn naam heeft staan, verklaart mede de populariteit van deze syriaaks-orthodoxe prelaat in Duitsland en Nederland. Zijn levenswerk en zijn spiritualiteit blijven een bron van inspiratie voor velen. Çiçek stierf in 2005 vrij onverwacht – nauwelijks 63 jaar oud – in Düsseldorf, tijdens een reis naar Zwitserland.

Zijn populariteit blijkt onder meer uit het succes van de documentaire Ware Herder, die aan de charismatische kerkleider werd gewijd. Die film draaide al in verschillende de Nederlandse bioscopen; ook studenten van de Rijksuniversiteit Groningen hadden al de kans de film te bekijken en de film werd genomineerd voor de prestigieuze Lokale Media Awards 2024 in Hilversum. 

Eind maart organiseerde het jongerencomité van de Sint-Simonkerk in Zellik, in samenwerking met het Comité van de Syrisch-Orthodoxe Jongeren van België (Socab) en de Nisho Foundation uit Nederland, een vertoning van Ware Herder op groot doek met Franse ondertiteling in het cultureel centrum W:Halll in de Brusselse gemeente Sint-Pieters-Woluwe. Het evenement bracht meer dan vijfhonderd personen uit verschillende Syrisch-orthodoxe parochies in België samen en werd een avond van bezinning, herinnering en gemeenschap.

Minuut stilte

Onder de gasten op zondagavond 30 maart in Brussel waren kerkleiders uit diverse gemeenschappen, onder wie Mor Gewargis Kourieh, de huidige patriarchaal vicaris voor België, Frankrijk en Luxemburg. Hij opende het evenement met zijn herinneringen aan Mor Julius Yeshu Çiçek en vroeg de aanwezigen om gezamenlijk een minuut stilte te houden, gevolgd door het Onze Vader in het Aramees ter nagedachtenis aan de geliefde aartsbisschop. 

Tijdens de 20 minuten durende pauze werden hapjes en drankjes aangeboden, met respect voor de vastenperiode van de syriaaks-orthodoxe Kerk. De warme sfeer van saamhorigheid was overal voelbaar. Ook was er een speciale tafel van de Nisho Foundation met houten iconen waarop aartsbisschop Çiçek en diverse boeken, waaronder De Verborgen Parel, een standaardwerk over het Aramese erfgoed van de syriaaks-orthodoxe Kerk dat in 2001 onder leiding van Çiçek werd gepubliceerd.

Daarnaast waren er boeken van schrijfster Stire Kaya-Cirik te koop, waaronder Echo uit een onverwerkt verleden, een historische roman over de Sayfo – de Aramese of Assyrische genocide – in het geboortedorp van de aartsbisschop. Het recent uitgegeven kinderboek Mijn dorpje van deze Aramees-Nederlandse schrijfster werd er eveneens aangeboden. Dit boek schetst, via het verhaal van Meryem, een beeld van het dorpsleven van de eerste generatie Arameeërs, voordat zij in de diaspora gingen leven. Door het gebruik van Aramese woorden stimuleert het boek niet alleen de interesse in een bijna verdwenen levenswijze, maar ook de liefde voor de moedertaal. 

De Aramese televisiezender Suryoyo Sat was trouwens ook in Brussel aanwezig om videomateriaal vast te leggen en interviews met bezoekers af te nemen. En na afloop brachten de jongeren een muzikaal eerbetoon aan Mor Çiçek door het lied Hit Suryoyto te zingen.

Sylvie Sebahat, lid van het jongerencomité van Socab, speelde een cruciale rol in het organiseren van deze bijzondere filmvertoning. In december 2024 nam zij contact op met de Nisho Foundation en met filmmaker Johan David en vroeg zij hen of de film ook in België vertoond kon worden. Dit verzoek werd met enthousiasme ontvangen. Sebahat kijkt dan trots terug op het succes van de avond: ‘Er was veel vraag naar de film binnen de syriaaks-orthodoxe gemeenschap in België. We waren ontzettend blij dat de Nisho Foundation en Johan David bereid waren samen te werken.’ 

Ook filmmaker Johan David is enthousiast over de samenwerking: ‘We zijn enorm dankbaar voor de inzet en toewijding van Sylvie en haar collega’s van Socab. Zij hebben fantastisch werk verricht, met name bij de vertaling van de film naar het Frans. Dat was geen gemakkelijke opgave, maar het resultaat mag er zijn.’

(Auteurs: Jakob Kürüm & Benoit Lannoo)