Tot en met de zestiende statie

Al zeven eeuwen vereren de gelovigen in Eksaarde twee mysterieuze kruisen

Eksaarde, anno 1317. Bij het bewerken van zijn akker spit ene Boudewijn met de Negen Ponden twee mysterieuze kruisbeelden op, twee Romeinse schalen en een speer. Thuisgekomen met zijn opmerkelijke vondst hoort hij hoe de kerkklokken spontaan beginnen te luiden. De pastoor en de heer worden erbij gehaald en de dorpelingen brengen de kruisbeelden in processie naar de parochiekerk. Onderweg leidt de schampere opmerking van een toekijkende dorpeling meteen tot goddelijke vergelding.
„Volgens de legende nam de heer één van de kruisen mee naar Hontenisse, dat hem ook toebehoorde”, zegt Geert Defauw, secretaris van de Gilde van het Heilig Kruis. „Een dag later werd het echter teruggevonden bij het andere. Daaruit leidden de mensen af dat beide kruisen in Eksaarde moesten worden vereerd.”
Opmerkelijk is dat op de beide kruisbeelden Jezus wordt afgebeeld met de armen in cirkelvorm. „Wellicht zijn het Byzantijnse kruisbeelden”, zegt Tony Clappaert, auteur van De Kruiskapel te Eksaarde & het ‘Crux Rediviva’ en gepassioneerd behoeder van plaatselijke tradities. „Misschien bracht Raes van Gavere, de heer van Eksaarde, ze aan het begin van de dertiende eeuw mee als oorlogsbuit uit Zara of Constantinopel. Hij was een leenman van graaf Boudewijn IX van Vlaanderen en vocht er als kruisvaarder tijdens de Vierde Kruistocht. De legende ontstond dan wellicht in de zeventiende eeuw, als een katholieke reactie tegen de protestantse invloeden in Eksaarde.”
Wat er ook van zij, sinds mensenheugenis bekleedt kruisverering een centrale plaats in het katholieke leven van Gezôarde, zoals het dorp streektalig heet. Zo zou de Gilde van het Heilig Kruis al in 1358 zijn opgericht. „Daarmee is ze de oudste vereniging van Eksaarde en omstreken”, zegt secretaris Geert Defauw trots. „Elke eerste zondag van de maand begeleiden we in een processie [node:field_streamers:0] na de eucharistie het heilig sacrament met flambeeuwen. Ook het Heilig Kruis wordt meegedragen.”
Van Pasen tot 22 september houden de gildeleden toezicht in de Kruiskapel, waarin een van de kruisbeelden tot op vandaag wordt bewaard en die wellicht in 1632 werd gebouwd. „Door haar ligging in het bos wordt ze in de volksmond de verre kapel genoemd”, zegt Tony Clappaert. „In de achttiende eeuw schonk de bisschop van Gent de parochie twee splinters van het Heilig Kruis die we er bewaren. Ook Sint-Helena, die het Heilig Kruis vond, wordt er vereerd.”
Sinds 1995 wordt de Kruiskapel beschermd. Het andere kruisbeeld vond een thuis in de parochiekerk, twee kilometer verderop. Dankzij devote giften van notabelen trokken de parochianen van Eksaarde in 1878 langs de weg tussen beide godshuizen een neogotische kruisweg op met veertien staties in bas-reliëf. „Elk jaar trekken er talloze bedevaarders langs”, zegt Geert Defauw. „In 2008 lieten we de staties grondig restaureren. Ze zijn beschermd als dorpsgezicht.”
Hoogtepunt van het jaar is ongetwijfeld de Negendaagse Begankenis. „Dat is een noveen van 14 tot 23 september, waarmee we de vondst van de kruisbeelden herdenken”, legt Tony Clappaert uit. „Op 23 september houden we na een eucharistieviering om 19 uur een bijzondere kaarsjesprocessie van kerk naar kapel om de noveen plechtig af te sluiten.”
Na hun gebed kunnen dorstige bedevaarders tijdens de negen dagen terecht in De 16e Statie, een gelegenheidskroeg vlakbij de kapel. „Bij mooi weer is het er zalig toeven”, zegt bezieler Tony Clappaert. „Vorig jaar verkochten we om en bij de 10.000 drankjes. Elk jaar organiseren we ook een concert in de kapel.”
En vanwaar die naam? „We begonnen ermee toen de paus overwoog om Pasen de vijftiende statie van de kruisweg te maken. Dat gebeurde niet, maar wij behielden onze naam.”