Zingeving voor niet-gelovigen lijkt verdacht veel op... religie

Emily Esfahani Smith is een jonge Iraans-Amerikaanse psychologe en journaliste. Haar artikel Er is meer in het leven dan gelukkig zijn, werd meer dan 2,5 miljoen keer gedeeld. Een gevoelige snaar dus. Het meer omschrijft Esfahani Smith als betekenis. Als je leven betekenis heeft, dan maakt het niet zoveel uit of je op dit moment gelukkig bent of niet. 

Geluk komt en gaat, betekenis blijft. 

Het artikel werd een boek: De kracht van betekenis: hoe zin te geven aan je leven. Als je houdt van journalistieke non-fictie waarin de anekdotes overheersen (ik persoonlijk niet zo), dan is het een vlot leesbaar boekje. 

Maar het roept onbedoeld ook pittige vragen op. Na de kerngedachten van het boek wil ik er 2 aanstippen. 

Pijlers van een zinvol bestaan

Esfahani Smith schrijft voor mensen die niets meer met religie hebben. Ze wil niet-gelovigen wegen tonen naar een zinvol bestaan die een alternatief bieden voor het geloof. 

Ze onderscheidt 4 pijlers van een zinvol bestaan:

• ergens bijhoren en gewaardeerd worden om wie je bent,
• een doel hebben dat je toelaat om je vaardigheden ten dienste te stellen van anderen,
• transcendentie ervaren, verbinding met iets dat groter is dan jezelf,
• je verhaal vertellen zodat je je eigen levenservaring zinvol kan kaderen.

Mensen die deze 4 pijlers in hun leven integreren, ervaren persoonlijke groei. Dwars door alle omstandigheden, tegenslagen, crisissen en andere lotgevallen heen. Gemeenschappen die de 4 pijlers inzetten om mensen persoonlijk te helpen groeien, noemt Esfahani Smith zinculturen. 

Zingeving zonder religie

Zinculturen. Mooi woord. Goed gevonden. Maar lijken zinculturen als alternatief voor het geloof niet verdacht veel op, jawel, religie? Dit is de eerste onbedoelde vraag die het boekje bij mij oproept. Ergens bijhoren, een doel hebben, transcendentie ervaren, verhalen vertellen… ja, zo zou je religie sociologisch (van de buitenkant bekeken) kunnen beschrijven. 

Religie zonder zingeving

Daaruit volgt nog een tweede onbedoelde vraag. Als er een alternatief nodig is, functioneert religie dan nog wel als een zincultuur in onze streken en tijd? 

Of is vooral het Westerse christendom sociologisch gezien een religie geworden zonder zingeving? 

We zeggen nog wel de woorden en doen de rituelen, maar slagen mensen er nog in om dit relevant te verbinden met hun eigen levensverhaal en persoonlijke groei?

Het boekje van Esfahani Smith wordt dan onbedoeld een lens om kritisch te kijken naar de christelijke kerken. 

1. Bieden ze warme menselijke relaties die mensen waarderen om wie zij zijn? Of zijn er van meet af aan al verwachtingen in het spel die mensen uitsluiten en afstoten? 
2. Laten ze mensen toe om hun vaardigheden in te zetten ten dienste van anderen? Vragen ze wel genoeg? Dagen ze uit? Bieden ze kansen en levenservaringen?
3. Stimuleren ze om transcendentie te ervaren? Verwijzen ze wel voldoende en voldoende tastbaar naar het overstijgende? 
4. Bieden ze ruimte en gelegenheid om het eigen levensverhaal te vertellen en te vormen? Of maken ze mensen tot passieve ontvangers van een oud en vreemd verhaal?

Kritische vragen die christelijke kerken kunnen helpen om zich te bezinnen over hun taak als zincultuur. 

Bekijk Esfahani Smith op TED

Meer weten

• Emily Esfahani Smith. De kracht van betekenis: hoe zin te geven aan je leven. Ten Have, 2017, ISBN 9789025904463, 320 pagina’s, 20,99 euro. Bestel via Bol
• Website van Emily Esfahani Smith (Engels)