Uitvaart paus Franciscus: de meest indrukwekkende momenten op een rij

De hele wereld verzameld

Op het Sint-Pietersplein en langs heel de Via della Conciliazione verzamelde zich al heel vroeg in de ochtend een zee van volk. Mensen uit alle windrichtingen, culturen en van alle levenswandels gaven een levend beeld van de ‘Kerk van Franciscus’, die ‘iedereen, iedereen, iedereen’ verwelkomt. Links van het altaar zaten zo’n 250 patriarchen en kardinalen, rechts vertegenwoordigers uit zeker 130 landen en internationale organisaties, onder wie 12 regerende vorsten en 55 staatshoofden, 14 regeringsleiders en andere hoge ambtenaren.

Onder hen bevonden zich de huidige en vorige presidenten van de Verenigde Staten Donald Trump en Joseph Biden, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties António Guterres, de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen, koning Filip en koningin Mathilde. Toen de Oekraïense president Zelensky vlak voor het begin van de viering op de grote schermen verscheen, barstte een spontaan applaus los. Hij had bovendien kort voor de plechtigheid nog een gesprek onder vier ogen met president Trump ín de ontruimde basiliek.

Om het evenement te verslaan, vroegen meer dan 4.000 journalisten accreditatie aan bij de Heilige Stoel. Eén van hen is Otheo-redacteur Erik De Smet, die de voorbije dagen ook voor de perszaal lange rijen trotseerde en pas vanochtend vroeg geaccrediteerd raakte.

Indrukwekkende stilte en Byzantijnse afscheidsritus

Met rozenkransgebeden werd de enorme menigte vanaf 9.30 uur in een biddende stemming gebracht. Om 10 uur werd de kist van paus Franciscus uit de basiliek gedragen en onder het zingen van een ingetogen Requiem neergezet voor het altaar op het Sint-Pietersplein. Op de kist werd, zoals de traditie voorschrijft, een open evangelieboek gelegd. De plechtigheid werd voorgegaan door de 91-jarige kardinaal Giovanni Battista Re, deken van het College van Kardinalen. Hij gaf ook de homilie (zie hieronder).

De viering werd begeleid door het Koor van de Sixtijnse Kapel, dat voor de laatste keer voor Franciscus zong. De lezingen waren, zoals voorzien in het draaiboek voor een paus in het ambt, genomen uit Handelingen 10,34-43, Brief aan de Filippenzen 3,20-4,1 en Johannes 21,15-19. De voorbeden gebeurden in het Frans, Arabisch, Portugees, Pools, Duits en Chinees. Na de communie volgde de Rite van Laatste Aanbidding, die ook gebeurde in de Byzantijnse ritus door patriarchen van de Oosterse Kerken.

Ontroerende homilie, vaak onderbroken door applaus

In zijn homilie deed kardinaal Re recht aan alles wat paus Franciscus zo typeerde. ‘Zijn diepzinnige pontificaat heeft veel harten en geesten geraakt’, begon hij. Verwijzend naar de evangelielezing, zei hij dat paus Franciscus net als Petrus de weg van de zelfgave heeft gekozen, tot het uiterste. ‘Hij wilde graag iedereen nabij zijn, vooral mensen in nood en gemarginaliseerden. Hij was een paus onder de mensen, met een open hart voor iedereen.’ 

Lees ook

De integrale homilie van kardinaal Re: ‘Een paus onder de mensen’

Lees het volledige nieuwsitem

Meermaals werd de homilie onderbroken door salvo’s van applaus.

‘De rode draad van zijn missie was dat de Kerk een thuis is voor iedereen, een thuis waarvan de deuren altijd openstaan. Hij gebruikte vaak het beeld van de kerk als een veldhospitaal, een Kerk die vastbesloten is om zich te ontfermen over de problemen en angsten van mensen vandaag, ongeacht hun geloof of toestand, en om hun wonden te helen.’

Dan overliep kardinaal Re enkele betekenisvolle apostolische reizen, te beginnen bij Lampedusa, Lesbos en de mis op de grens tussen Mexico en de Verenigde Staten, die telkens in het teken stonden van de problematiek van bootvluchtelingen. Hij herhaalde het motto van paus Franciscus: ‘Bouw bruggen, geen muren.’ 

Ook nu weerklonk een luid applaus. 

Ook de reis naar Irak in 2021 kreeg speciale aandacht. Vandaar maakte de kardinaal-deken een bruggetje naar de inspanningen van de paus voor de interreligieuze dialoog en internationale broederlijkheid. ‘Barmhartigheid en vreugde van het evangelie waren de kernwoorden van het pontificaat van paus Franciscus. Tegenover een cultuur van verspilling zette hij er een van ontmoeting en solidariteit. Hij herinnerde er ons vaak aan dat we allemaal deel uitmaken van één mensenfamilie. Niemand redt zichzelf, we hebben elkaar nodig.’ 

Opnieuw weerklonk een luid applaus.

Hij besloot met een verwijzing naar de onvermijdelijke vraag van paus Franciscus in elke toespraak en ontmoeting om voor hem te bidden. ‘Vandaag, beste paus Franciscus, vragen wij aan u om voor ons te bidden. Moge u vanuit de hemel de Kerk zegenen, Rome zegenen, de hele wereld zoals u afgelopen zondag deed in een laatste omhelzing aan de mensheid. Houd de fakkel van hoop brandend.’

Onderaan deze pagina kan je de volledige plechtigheid herbekijken.

Processie naar Santa Maria Maggiore, historisch om twee redenen

Naar de wens van de bisschop van Rome zelf in zijn testament, werd de kist vervolgens naar de Pauselijke Basiliek van Santa Maria Maggiore gebracht, om daar in de grond te worden bijgezet. De begrafenisstoet legde ongeveer vier kilometer af door de straten van de hoofdstad, onder meer langs het Colosseum. De lijkwagen werd gevolgd door een kleine autocolonne met kardinalen, familieleden van de paus en secretarissen, verpleegkundigen en butlers die voor hem zorgden. 

Langs de route stond opnieuw een grote menigte volk. Volgens de Italiaanse autoriteiten hebben in totaal 400.000 mensen de uitvaart op een of andere manier bijgewoond: ofwel op en rond het Sint-Pietersplein, onderweg tijdens de processie of aan de Basiliek van Santa Maria Maggiore.

Op de trappen van de Santa Maria Maggiore werd de processie begroet door een groep van veertig migranten, gevangenen, daklozen en transgenders. Mensen uit de marge van de samenleving, die altijd een speciale plek in het hart van paus Franciscus hadden. ‘De laatsten zullen de eersten zijn…’ Op zijn allereerste persontmoeting, 16 maart 2013, had paus Franciscus gezegd: ‘Hoezeer wil ik een arme Kerk en voor de armen!’ 

De laatste keer dat het lichaam van een paus in een dergelijke processie werd vervoerd was meer dan 100 jaar geleden, toen in 1924 de kist van paus Leo XIII van de Sint-Pietersbasiliek naar de Sint-Jan Lateranenbasiliek werd gebracht, waar de 93-jarige paus volgens zijn wens werd begraven. Dit is de route die de pausen in de middeleeuwen namen toen ze, meestal te paard, na hun wijding in de Sint-Pietersbasiliek naar de basiliek van Sint-Jan Lateranen reisden om bezit te nemen van die kerk en het paleis. 

Bijzetting in besloten kring

De begrafenis vond ten slotte in besloten kring plaats. Vanuit zijn functie als camerlengo markeerde de Amerikaanse curiekardinaal Kevin Farrell de pontificale kist met zijn zegel, samen met die van de Prefectuur van het Pauselijk Huis, het Bureau voor Liturgische Vieringen van de Opperste Paus en het Kapittel van de basiliek.

Het stoffelijk overschot van de opvolger van Petrus werd in het graf neergelegd en besprenkeld met wijwater. Na het Regina Cæli-gebed stelde de notaris van het Kapittel de officiële akte van de begrafenis op en las ze voor aan de aanwezigen. De akte werd dan ondertekend door de camerlengo, de regent van het Pauselijk Huis, de ceremoniemeester en de notaris. Rond 14 uur eindigde de hele plechtigheid.

De uitvaart was de eerste mis van de Novemdiales, voorgeschreven door de Ordo Exsequiarum Romani Pontificis; de eerste van negen missen die dagelijks worden gehouden in de Sint Pieter tot en met zondag 4 mei. Vanaf maandag 5 mei zou dan in principe het conclaaf kunnen beginnen, maar een exacte datum is nog niet officieel meegedeeld. Nog niet alle stemgerechtigde kardinalen zijn in Rome gearriveerd.

Herbekijk hieronder de hele uitvaart.