De nieuwe heilige Titus Brandsma: wat betekent hij, wie was hij?

Titus Brandsma (1881-1942) was een Nederlandse karmeliet, hoogleraar en hoofdredacteur die voor zijn verzet tegen de nazi’s werd vermoord in Dachau. 

Bronnen en meer lezen: Teksten van Titus Brandsma online lezen

Wat betekent Titus Brandsma als heilige? 

Titus Brandsma is verrassend relevant voor onze tijd, vooral voor journalisten, onderwijzers, bestuurders, activisten, natuurherstellers, opiniemakers, mystiek gevoelige mensen en mensen die lijden. 

1. Godsrelatie
   Het sociale engagement en martelaarschap van Titus Brandsma kunnen maar goed begrepen worden vanuit zijn intieme relatie met God. Voor hem is God de diepste grond van ons wezen en ligt Hij verborgen in het meest innerlijke van onze natuur. Hem daar opdiepen in onszelf en in elkaar is een hele zoektocht en levensopdracht. Het is de stille kern van de wervelende activiteit die hij daarrond ontwikkelde. Titus stond daarmee met twee voeten in de karmelitaanse spiritualiteit. De Karmel heeft vele mystici voortgebracht die een intieme relatie met God hebben verwerkelijkt in hun concrete levensomstandigheden. Titus kan ons inspireren om werk te maken van een persoonlijke relatie met God en van daaruit het goddelijke in elkaar te bevorderen.
2. Sociaal engagement
   Zijn vele sociale engagementen hebben zijn medebroeders wel eens tot wanhoop gedreven. Zijn inzet voor onderwijs sprong eruit: hij stichtte een school, richtte een bibliotheek op en was ook als bestuurder actief in het katholiek onderwijs. Titus kan ons inspireren om onderwijs, activisme en bestuurlijke engagementen op te vatten vanuit bezieling en met een stille kern. 
3. Liefde voor de natuur
   We moeten God niet alleen zoeken in ons innerlijk of bij de naaste, maar ook in de natuur. Mens en milieu zijn op een oneindig complexe manier op elkaar betrokken. Titus zegt in een toespraak voor een vereniging voor dierenbescherming: Ons bestaan is vertakt met dat van miljoenen wezens, wij duizelen als wij de betrekkingen zoeken waarin wij tot de schepping staan, in afhankelijkheid; het ontkennen ervan zou van enge bekrompenheid getuigen. Wij moeten niet aan de natuur voorbijgaan, alsof zij ons niets te zeggen had. Titus kan ons inspireren om onze liefde uit te strekken naar de hele schepping en in het ecosysteem levensbevorderend en herstellend aanwezig te zijn. 
4. Verzet tegen discriminatie en geweld
   Titus verzette zich tegen de groeiende discriminatie, het antisemitisme en het geweld dat hij in zijn omgeving zag. Hij kon ook kritisch de vinger leggen op de wortel van het geweld: het groepsegoïsme en de mentaliteit van wij tegen zij. Hij zegt: Maar dit durf ik vrij te verklaren, dat de oorlog voor een zeer groot deel is toe te schrijven aan de mentaliteit waarmee men de welvaart der volkeren trachtte te bevorderen, aan het onder tal van omstandigheden laten gelden van het machtsbeginsel. De gehele maatschappij was op strijd ingesteld, en zou men menen dat bij zulk een constellatie de felste en meest brute vorm zou kunnen worden vermeden, als de omstandigheden daartoe prikkelen? Het feit van de oorlog vatte men niet op als een bewijs dat hij niet te vermijden is, het bewijst, hoe waanzinnig de maatschappij was, hoe het tijd werd tot bezinning. Titus kan ons inspireren om tegen groepsegoïsme, de waan van de dag en fake news in, voor de waarheid te blijven staan. Zodat we ons niet laten meeslepen door ideologie of oppervlakkige angsten, maar dieper durven kijken naar de oorzaken van het kwaad, ook in onszelf. 
5. In het lijden vasthouden aan de liefde
   Titus heeft zijn engagement met de dood moeten bekopen. Zijn martelaarschap is extra bijzonder omdat hij tot op het laatste moment heeft getracht om de liefde te bewaren. Voor zijn medegevangenen was hij een steun, op het gevaar af betrapt en gestraft te worden. In zijn kampbewakers bleef hij de mens zien. Het lijden was voor hem geen zinloze vernietiging, maar een betekenisvol opnemen van de absolute nederigheid in de verwachting van eeuwig leven bij God. Titus kan ons inspireren om een andere relatie met het lijden aan te gaan. Minder ontkennend, creatiever, liefdevoller, vanuit een groter perspectief dat het oneindige omarmt. 

Bron en meer weten: Wat kan Titus Brandsma betekenen voor onze tijd? Kees Waaijman

Wie was Titus Brandsma? 

Leer hem kennen in de film (9 minuten).

Chronologie

• 1881 Geboren in Oegeklooster (Friesland) in een vroom, katholiek boerengezin. Hij blijft zich later inzetten voor de Friese taal, cultuur en natuur. 
• 1898 Intrede bij de karmelieten in Boxmeer. Neemt zijn kloosternaam Titus aan, tevens de voornaam van zijn vader. 
• 1905 Priester gewijd in de Sint-Jan in Den Bosch. 
• 1909 Doctoraat in de wijsbegeerte na studies aan de Gregoriana Universiteit in Rome. 
• Docent filosofie, sociologie en kerkgeschiedenis aan het studiehuis van de karmelieten in Oss. 
• 1919 Hoofdredacteur van de plaatselijke krant De Stad Oss. 
• 1923 Stichting van een katholieke handelsdagschool en een bibliotheek met leeszaal. Ook bestuurlijke engagementen in het katholiek onderwijs. 
• 1923 Hoogleraar wijsbegeerte en geschiedenis van de mystiek aan de net opgerichte Katholieke Universiteit Nijmegen, nu de Radboud Universiteit. 
• 1927 Verzameling en studie van Middelnederlandse mystieke teksten. Medeoprichter van het spirituele tijdschrift Ons Geestelijk Erf. 
• 1932-33 Rector magnificus van de Katholieke Universiteit Nijmegen. 
• 1935 Geestelijk adviseur van de Nederlandsche Rooms-Katholieke Journalistenvereeniging. Kritisch over het antisemitisme. Roept met steun van aartsbisschop de Jong de katholieke krantenredacties op om geen nazi-propaganda te plaatsen. 
• 1942 Gevangen genomen door de Duitse bezetter. Via gevangenis Oranjehotel in Scheveningen, kamp Amersfoort en de strafgevangenis in Kleef gedeporteerd naar concentratiekamp Dachau. Na weken van ontbering krijgt hij op 26 juli 1942 een dodelijke injectie. 
• 1985 Zaligverklaring door Paus Johannes Paulus II. 
• 2004 Opening van het Titus Brandsma Memorial in Nijmegen. 
• 2022 Heiligverklaring door paus Franciscus. 

Bron en meer weten: Uitgebreide biografie van Titus Brandsma (Karmel Nederland)

Bidden met Titus Brandsma

Gebed van pater Titus Brandsma geschreven in gevangenis Oranjehotel in Scheveningen. 

Voor het beeld van Jezus
In de gevangenis
12/13 febr. 1942

O, Jezus, als ik U aanschouw
Dan leeft weer dat ik van U hou
En dat ook Uw hart mij bemint
Nog wel als Uw bijzondren vrind.

Al vraagt dat mij meer lijdensmoed
Och, alle lijden is mij goed,
Omdat ik daardoor U gelijk
En dit de weg is naar Uw Rijk.

Ik ben gelukkig in mijn leed
Omdat ik het geen leed meer weet,
Maar ’t alleruitverkorenst lot,
Dat mij vereent met U, o God.

Och, laat mij hier maar stil alleen
Het kil en koud zijn om mij heen
En laat geen mensen bij mij toe
’t Alleen zijn word ik hier niet moe.

Want Gij, O Jezus, zijt bij mij
Ik was U nimmer zo nabij.
Blijf bij mij, bij mij, Jezus zoet,
Uw bijzijn maakt mij alles goed.

Bron

Meer weten over Titus Brandsma

• Magazine Titus Brandsma: heilige van de lage landen (pdf)
• Wat kan Titus Brandsma betekenen voor onze tijd? (pdf) door Kees Waaijman
• Uitgebreide biografie van Titus Brandsma (Karmel Nederland)
• Spiritualiteit van Titus Brandsma (pdf)
• Gevangenisdagboek van Titus Brandsma (pdf)
• Teksten van Titus Brandsma online lezen (Titus Brandsma Instituut)
• Reacties op de heiligverklaring van Titus Brandsma (Bisdom van ‘s Hertogenbosch)
• Foto’s van Titus Brandsma (Bisdom van ‘s Hertogenbosch)
• Beluister de podcast met Prof. Inigo Bocken die aan een intellectuele biografie van Titus Brandsma werkt 

Boeken over Titus Brandsma

• Marc De Kesel, Frans Wijsen, Christoph Lüthy. Titus Brandsma: van held tot heilige. Halewijn, ISBN 9789464027549, 184 pagina's, 19,95 euro. Bestel bij de uitgeverFull colour geïllustreerde hardcover met bijdragen van 7 wetenschappers van de Radboud Universiteit.
• Constant Dölle. De weg van Titus Brandsma: biografie van een martelaar. Carmelitana/Ten Have, 2000, ISBN 9789025951894, 160 pagina’s. Met veel aandacht voor zijn spiritualiteit en mystiek. 
• Ton Crijnen. Titus Brandsma: de man achter de mythe. Valkhof Pers, 2022 (2008), ISBN 9789056252786, 20,00 euro, 520 pagina’s. Bestel bij de uitgeverUitgebreide studie die meer dan de hagiografieën de complexiteit en dubbelheid van Titus Brandsma belicht. Lees de review door theoloog Frank Bosman