Hoe kijkt een belezen moslim naar christelijke kunst?

De bundel bevat 40 essays over evenzoveel christelijke kunstwerken. Vooral klassiekers - Caravaggio, Dürer, Bosch - maar dan door de allesbehalve klassieke bril bekeken van een Duitse moslim met Iraanse roots.

Voor liefhebbers van verwondering

Verwacht geen systematische uiteenzetting over het christendom. Het is geen theologisch werk. Ook de kunsthistorische uitleg blijft anekdotisch.

Het zijn echte essays, literaire verhaaltjes van een persoonlijke zoektocht om de christelijke beeldtaal als buitenstaander zinvol te ervaren.

Juist dat perspectief levert verrassende  - onorthodoxe - inkijkjes in de existentiële, religieuze en esthetische beleving van het christendom. Een vriendelijke por om de eigen gekende of vergeten traditie met een frisse blik te bekijken. Met hier en daar de colère die je van een oprechte vriend aanvaardt.

Een voorproefje.

Bruiloft te Kana (1562/1563) door Paolo Caliari Veronese (1528-1588)

‘Het komt niet op het individu aan. Hier komt het op het grote aantal aan: honderddertig mensen heeft Veronese in zijn Bruiloft te Kana afgebeeld, met verschillende gezichten, gebaren en blikken, zodat het oog zich heerlijk kan verliezen in details en constellaties, in de architectuur en de talrijke rekwisieten van dit mensheidstoneel. Toen ik voor dit reusachtige, bijna zeventig vierkante meter grote schilderij stond, gebeurde precies wat zou dreigen te gebeuren als Jezus nu zou verschijnen: ik schonk aan hem niet meer aandacht dan aan ieder ander.’

De roeping van de heilige Mattheüs (1600) door Caravaggio (1573-1610)

‘De vinger kan naar iedereen wijzen, altijd. De deur achter mij kan opengaan en degene die in de deuropening staat kan mijn leven op zijn kop zetten, het Duits-romantische thema van het verlangen: ik ging nietsvermoedend van huis, toen plotseling... alleen behoren de meesten van ons tot de anderen, de drie andere mannen en de jongen, die naar het wonder kijken zonder het te zien.’

De opwekking van Lazarus (ca. 1630) door Rembrandt (1606-1669)

‘We moeten hierbij goed beseffen dat niemand die in de wederopstanding gelooft in déze wereld herboren wil worden. Jezus zelf, die Lazarus meer dan andere mensen ‘liefhad’ – wat in de taal van de Bijbel geen geringe kwalificatie was – die Jezus is zich ervan bewust dat hij zijn gestorven vriend geen dienst bewijst door hem in het leven terug te roepen. Het gaat Jezus om zijn discipelen en de omstanders – ‘opdat zij geloven’.’

De kruisiging van Petrus (ca. 1604) door Caravaggio (1573-1610)

‘Van zijn in Rome aanwezige werken maken in eerste instantie vooral zijn kruisigingen, verbrandingen, moorden en martelingen indruk op mij, in het bijzonder De graflegging van Christus, Judith en Holofernes en De kruisiging van Petrus, die me misschien nog meer choqueerde doordat ik dit schilderij niet tegenkwam in een museum of een boek, maar in een kerk, waar het nog steeds in de nis hangt waarvoor Caravaggio het in 1600 schilderde… Hoe plastisch het schilderij is, hoe bijna agressief het op je af komt, doet geen boekillustratie vermoeden. Als plaatje is het vlak, in de Cerasi-kapel in de Santa Maria del Popolo, wat misschien nog wordt versterkt door het feit dat je het alleen van onderaf en van opzij, dus vanuit een beperkt perspectief kunt bekijken; toch is het levensechter dan het leven zelf, of laten we zeggen YouTube.’

Zegenende Christus (ca. 1465) door Giovanni Bellini (ca. 1430-1516)

‘Het is voorbij, zo lijkt hij te denken, het is doorstaan. In het boek met het vergrendelde slot, dat hij tegen zijn lichaam drukt alsof hij het nooit meer terug wil geven, heeft hij getuigenis afgelegd. Niets vergeet de herrezen Christus van het leven, niets maakt hij mooier aan het sterven. Des te dieper ervaart hij de verlossing van de overwinning op de dood. Des te groter is onze hoop: hij is dus te overwinnen, de dood.’

Meer weten

• Navid Kermani.Goddelijke kunst. Cossee, 2016, ISBN 9789059366886, 352 pagina’s, 29,99 euro.
• Interview met Navid Kermani in De Standaard (betalend artikel)
• Website van Navid Kermani (Duits, Engels)

Foto’s Wikimedia Commons