IPB-Forum over het kerkenbeleidsplan

Het forum opende met drie getuigenissen waaruit bleek dat de uitwerking van een kerkenbeleidsplan en de beslissing over de mogelijke sluiting van een parochiekerk lang niet altijd van een leien dakje loopt. Zeker als geëngageerde parochianen het gevoel krijgen dat alles over hun hoofden heen en dus zonder enige vorm van inspraak en dialoog gebeurt.

Mgr. Herman Cosijns, de secretaris-generaal van de bisschoppenconferentie, lichtte de pastorale beleidslijnen in de verschillende bisdommen toe. Hij onderstreepte dat de uitwerking van een kerkenbeleidsplan een proces is, dat inderdaad soms moeizaam en pijnlijk verloopt, zeker als een parochiekerk aan de eredienst wordt onttrokken. Overleg, dialoog en inspraak, die een samen gedragen verantwoordelijkheid mogelijk maken, zijn daarbij ontzettend belangrijk. Samen met een doordachte interne en externe communicatie. Mgr. Cosijns pleitte er in zijn besluit voor om in elk geval voldoende kerken te behouden ook voor een andere dan liturgische functie en ze bv in te zetten als plaatsen van stilte en inkeer, waar zoekende mensen blijvend terecht kunnen.

Stappenplan

Jan Jaspers, de directeur van het departement Onroerend Religieus Erfgoed van het Centrum voor Religieuze Kunst & Cultuur (CRKC), informeerde de forumdeelnemers uitvoerig over de richtlijnen van de overheid, het tijdspad en de gemeentelijke financies. Om de plaatselijke kerkverantwoordelijken te helpen bij het opstellen van hun kerkenbeleidsplan heeft het CRKC in overleg met de bisdommen een 5-stappenplan uitgewerkt:

1. Het opstellen van een pastoraal plan waarin de rol van elk kerkgebouw wordt besproken
2. Het opstarten van de dialoog met de gemeente
3. De opmaak van inventarissen van het huidige en toekomstige gebruik van de kerkgebouwen en de redactie van het ontwerp van kerkenbeleidsplan.
4. Het organiseren van een consultatieronde, met o.m. een ‘open avond’ en mogelijkheden tot feedback.
5. De goedkeuring van het plan door de bisschop en de gemeenteraad.
6. De uitvoering van het plan verloopt best gefaseerd en de ervaring leert dat best gestart kan worden met een kerk waarvoor al concrete mogelijkheden voor neven- of herbestemming voorliggen. Belangrijk is ook dat het beleidsplan kan worden bijgestuurd in functie van mogelijke wijzigingen van de pastorale noden.

Uitdagingen

Jan Jaspers zette tien concrete uitdagingen op een rijtje:

1. Afstemming tussen het pastorale beleid en de potentie van de kerkgebouwen op het vlak van eredienst (liturgie, maar ook stilteplek), diaconie (sociale functie van een kerk bv als ontmoetingsplaats) en verkondiging (een gebouw kan ook een rol spelen in de catechese).
2. Welke functie aan die kerken binnen een pastorale eenheid of zone die geen zondagskerk zijn?
3. Hoe een draagvlak creëren voor moeilijke beslissingen i.v.m. de toekomst van kerken?
4. Hoe komen tot een degelijk gedragen kerkenbeleidsplan?
5. Hoe en op welke termijn het kerkenbeleidsplan uitvoeren?
6. Hoe de betrokkenheid van de bevolking op de (overblijvende) parochiekerken verhogen?
7. Hoe kunnen we onze kerken meer openstellen, bv voor toeristen en andere bezoekers en op die manier de maatschappelijke relevantie ervan verhogen?
8. Een visie ontwikkelen op de aard van de nevenbestemming. Welke functies kunnen ‘samenwonen’ met de religieuze functie?
9. De duurzaamheid hoog in het vaandel dragen: de duurzaamheid van de her- of nevenbestemmingsprojecten, maar ook die van de aard van de bestemming.
10. Wat met de ‘tussentijd’, de periode tussen de beslissing in het kerkenbeleidsplan om een kerk te onttrekken aan de eredienst en de effectieve onttrekking aan de eredienst?

(Nog) geen adviezen

De forumleden bespraken vervolgens in kleine groepen de 6 adviezen die het IPB aan de bisschoppen wil overmaken. Tijdens het plenum zou daarover nadien met handopsteking worden gestemd. Maar omdat omwille van tijdsgebrek over de formulering van die adviezen geen plenaire discussie kon worden georganiseerd, werd besloten om (nog) niet te stemmen. Afgesproken werd dat het verslag van de discussies binnen de verschillende gespreksgroepen aan het IPB-bureau worden overgemaakt. Daar zal bekeken worden of eventueel nieuwe adviezen worden geformuleerd en hoe de forumleden daarover dan hun stem kunnen laten horen.