Kwarteeuw met de ‘vrienden van de straat’

Op colloquia naar aanleiding van een of ander jubileum hebben de sprekers de neiging om in de herhaling te vallen. Niets daarvan op het colloquium dat Sant’Egidio zaterdag in Antwerpen organiseerde naar aanleiding van de vijfentwintigste verjaardag van de daklozenwerking Kamiano. Vanuit vier verschillende gezichtspunten weerklonken telkens unieke profetische woorden. Maar eerst herinnerde Hilde Kieboom eraan hoe kleinschalig Kamiano een kwarteeuw geleden begonnen was: met een warme maaltijd voor hooguit een dertigtal ‘vrienden van de straat’. Dat het echt om vrienden ging - en geen gasten of klanten laat staan patiënten - bleek maar al te zeer toen de Sant’Egidio-voorzitster zich nog hun namen herinnerde, hoewel velen onder hen intussen overleden zijn.

Die namen staan voor ons voor gezichten: die van de tweeling Mario en Danny, van Henriëtte, van Graham die onlangs overleed, en van zovele anderen. Hilde Kieboom

De olifant in de kamer

Rector Herman Van Goethem van de Universiteit Antwerpen beet de spits af, toen hij de armoede in de samenleving de olifant in de kamer noemde. Wat we zelf doen, doen we beter? Ik ben daar niet zeker van, zei Van Goethem, want de cijfers van het Pisa-onderzoek - ‘Programme for International Student Assessment’ van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) – leren ons dat de doorstroming van studenten uit minder begoede milieus in Vlaanderen niet toeneemt, maar juist afneemt. De democratisering van het onderwijs is stilgevallen. En dat is dramatisch, want hoger onderwijs is de sleutel bij uitstek voor maatschappelijke vooruitgang. En dit is niet het enige domein waarop Vlaanderen beduidend minder presteert dan de ons omringende landen.

Wij hebben in Vlaanderen systeemfouten, waar we te weinig aandacht aan besteden. Herman Van Goethem

Als je het minder goed doet dan de buurlanden, moet je niet naar externe factoren als bijvoorbeeld de migratie verwijzen, want die zijn er in de buurlanden ook, redeneert de rector. Wij gaan in Vlaanderen meer achteruit dan de andere landen, ook inzake bijvoorbeeld discriminatie op de arbeidsmarkt of op de huizenmarkt. Als er regeringen moeten worden gevormd, moet je daarom naar de expertise van organisaties als Kamiano luisteren en die systeemfouten aanpakken. Je moet de olifant in de kamer in de ogen durven kijken, in plaats van het voortdurend te hebben over van alles en nog wat anders.

Aanpak op maat

Federaal procureur Frédéric Van Leeuw had het vanuit zijn expertise over hetzelfde en was als magistraat bijzonder openhartig.

Armoede is geen misdaad, stelde Van Leeuw, die in zijn vrije tijd zelf al lang vrijwilliger is bij Kamiano in Brussel. Als je echter denkt aan de moordenaar van Julie Van Espen, die niet alleen bij Justitie maar ook bij Kamiano gekend was, dan besef je dat alleen een geïntegreerde aanpak zulke drama’s kan voorkomen. Als mensen aan de rand van de samenleving met zo’n complexe problematiek – jeugdtrauma’s, psychische problemen, verslaving, noem maar op – geen aangepaste begeleiding krijgen, zijn strafbare feiten als de moord op Julie wellicht niet te vermijden. Welk antwoord kan Justitie bieden? Zulke mensen uitsluiten om de samenleving te beschermen? Maar dat is wellicht louter een kortetermijnoplossing. Daarom moet Justitie ook een aanpak op maat aanbieden.

Vaak vallen de meest complexe gevallen uit de boot, omdat de aanpak van eenvoudiger gevallen meer lijkt te lonen. (Frédéric Van Leeuw)

De verborgen tranen van de wereld

Gevoeligheid en kwetsbaarheid worden vandaag ten onrechte gepsychiatriseerd, zei psychiater Dirk De Wachter. Mensen gaan naar de psychiater en vragen een pil omdat ze gevoelig zijn, terwijl ik net de ongevoelige liever zou zien komen. Maar hen zie ik te weinig. De westerse wereld dreigt ten onder te gaan aan zelfgenoegzaamheid, stelde de psychiater vast, aan zelfgenoegzaam superioriteitsdenken. Om dat vol te houden, dissocieert – da’s een psychiatrische term - de westerse mens al wat niet past in het mooie plaatje naar de onderkant. Kamiano laat de verborgen tranen van deze wereld zien. Kamiano gaat onder de mat kijken, voorbij de structuren. Hoe kunnen we vermijden de ogen te sluiten voor het onrecht van de wereld?

Alleen het wonder van de ‘kleine goedheid’ kan ons uit deze impasse tillen. Dirk De Wachter

Openheid en inclusiviteit

Benedictijnermonnik Benoît Standaert ging in de Bijbel op zoek ging naar hoe centraal de zorg voor de arme staat in de joods-christelijke traditie. Toen Jezus in Nazareth schijnbaar toevallig de Thorarol opensloeg, vond hij daar de kern van zijn missie terug: ‘De Geest van de Heer rust op mij, want hij heeft mij gezalfd. Om aan armen het goede nieuws te brengen heeft hij mij gezonden, om aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken en aan blinden het herstel van hun zicht, om onderdrukten de vrijheid te geven, om een genadejaar van de Heer uit te roepen’ (Lucas 4,18). Openheid en inclusiviteit vormen de fundamenten van het evangelie, legde broeder Standaert uit. Het zijn de armen die ons de blijde boodschap verkondigen. Er is geen onderscheid tussen wie geeft en wie krijgt.

Na het colloquium werd onder grote belangstelling het kunstwerk van Maud Aguirre y Otegui onthuld.