Hoe van 1ste communie weer een ontmoeting met de Levende maken?

De eucharistie is voor veel Vlamingen op relatief korte tijd een volkomen vreemd gegeven geworden. Wat decennialang vanzelfsprekend en algemeen gedragen was, spatte als een zeepbel uiteen. Voor veel mensen met een katholieke achtergrond is de zondagsviering niet meer dan een ouderwetse verplichting.

Is het denkbaar dat de eucharistie ooit haar ware betekenis terug wint als een ontmoeting met de levende Heer, waardoor je vernieuwd en bezield wordt?

Pius X en de kindercommunie

De viering van de eerste communie rond de leeftijd van 7 of 8 jaar gaat terug op een beslissing van paus Pius X in 1910. Kinderen die met hun ouders naar de kerk kwamen en op die manier al vroeg vertrouwd waren met de eucharistie, moesten niet langer wachten tot aan hun vormsel om volledig te kunnen deelnemen. Om dus de hostie te kunnen ontvangen, het teken waarin gelovigen de levende Heer ontmoeten.

Het zou zonde zijn om gelovige kinderen op basis van hun leeftijd uit te sluiten van de communie.

Het voorstel van Pius X was in zijn tijd en omgeving perfect te volgen. Maar voor onze samenleving gaat de redenering uit 1910 over het algemeen niet meer op. Google geeft goed weer waar de eerste communie vandaag vaak voor staat: dure kledingzaken, springkastelen, gadgets als aandenken en fotoshoots voor een leuk kaartje.

Nieuwe wegen voor de eerste communie

In 2013 schreven de verantwoordelijken voor catechese en liturgie in de Belgische Kerk oriëntaties uit om de geloofsinitiatie te vernieuwen. Ze verwijzen naar de oorspronkelijke volgorde van de initiatiesacrementen: doopsel, vormsel, eucharistie. De eerste communie is dan de voltooiing van de christelijke initiatie en de wekelijkse eucharistie uitdrukking van het blijvende leerlingschap van gelovigen.

Zijn we niet allemaal zoekers? In de eucharistie krijgen we de kans Jezus en zijn Vader met vallen en opstaan beter te leren kennen.

In het document laten de bisschoppen Mgr. De Kesel (toen nog bisschop van Brugge) en Mgr. Hoogmartens (van Hasselt) de mogelijkheid open om die oorspronkelijke volgorde in de toekomst te herstellen. Ze raden aan de huidige praktijk van de eerste communie bij te sturen vanuit de eigenlijke betekenis ervan.

Op verschillende plaatsen worden daarom vernieuwingen doorgevoerd:

• Het vicariaat Brussel gaat zover de oorspronkelijke volgorde van de initiatiesacramenten te herstellen. Het experimenteert volop met vormsel en eerste communie in eenzelfde viering op 10-11-jarige leeftijd. In de Jetse parochies, bijvoorbeeld, zijn kinderen van het 3de, 4de en 5de leerjaar enkele maanden geleden gestart met de voorbereiding. Alle kinderen worden een keer per maand verwacht voor een bijeenkomst en aansluitend eucharistieviering.
• Elders blijft de leeftijd voorlopig onveranderd (1ste of 2de leerjaar), maar worden al ingroeivieringen gehouden. Op deze zondagsvieringen in de parochie zijn eerstecommunicanten met hun ouders in het bijzonder uitgenodigd. Er is speciale aandacht voor de gezinnen en voor het aanleren van, bijvoorbeeld, het Onzevader.
• De eerste communie hoeft geen project van de school te zijn. Daar leren de kinderen wel over Jezus en worden de basiselementen van de eucharistie uitgelegd: luisteren naar Gods woord, Jezus ontmoeten in brood en wijn, danken, vergeving vragen en schenken, gemeenschap vormen rond Jezus.
• De eerste communie wordt zoveel mogelijk ingebed in de geloofsgemeenschap. Aparte schoolvieringen worden best vermeden. Op een toenemend aantal plaatsen heeft de school bovendien niet genoeg kandidaten en draagkracht om zo'n viering op zich te nemen. 
• Eerstecommunicanten die nog niet gedoopt zijn, ontvangen het doopsel gezamenlijk tijdens een viering in de geloofsgemeenschap en worden daar extra op voorbereid.
• Kinderen die met hun gezin thuis zijn in een bepaalde geloofsgemeenschap, kunnen vanaf 7 jaar met hun ouders mee te communie gaan. Hun eerste keer kunnen ze daarbij speciaal verwelkomd worden.