4 redenen waarom sommige mensen het nieuws niet meer volgen

Een stabiele groep van ongeveer 6 op 10 Vlamingen vertrouwen onze nieuwsmedia, ongeveer 16 procent wantrouwt ze. Het aantal nieuwsmijders stijgt al vijf jaar na elkaar. Wie zijn die mensen?

De opleiding journalistiek van de Erasmushogeschool Brussel, onder leiding van Ria Goris, bracht de kritieken en achtergronden in kaart. Ze namen daartoe tachtig diepgaande interviews af met wantrouwers en ‘afhakers’ van de traditionele nieuwsmedia in Vlaanderen, verzameld tussen september 2021 en december 2022. In het begin van die periode speelde corona nog een belangrijke rol, en net de coronaberichtgeving wordt vaak vermeld. Maar liefst 37 van de 80 interviewees gaven aan dat de berichtgeving hierover een reden voor wantrouwen of afhaken is, dan wel dit proces beduidend versterkt heeft.

Bij wie het nieuws niet meer volgt of wil volgen, komen vier redenen bovendrijven:

1. Te negatief

Het frame ‘nieuws is te negatief, het deprimeert mij’ speelt een grote rol bij de afhakers. Deze reden om het voor bekeken te houden, vinden we vaker bij vrouwen, eerder apolitiek of politiek links, ook iets vaker bij kortgeschoolden. Nieuws roept bij hen teleurstelling op, onverschilligheid of een gedeprimeerd gevoel. Deze groep mist het positieve, verbindende en opbouwende, zeg maar nieuws als probleemoplosser in plaats van enkel probleemaankaarter.

Sommigen verwijzen naar hun  volle agenda’s:

‘Ik vind dat ik overdag door de job die ik doe al heel erg overprikkeld word, dat ik het er ook niet echt meer wil bijnemen.' 

Bij anderen speelt naar eigen zeggen hoogsensitiviteit, een burn-out of verlieservaringen in de omgeving. Een vrouw na haar burn-out: ‘Bij alles denk ik: wat brengt mij dit? Brengt mij dit vreugde, voldoening, plezier? Het is een bescherming van mijn mentale en fysieke gezondheid.’

2. Het maakt mij bang

Het verwijt dat de traditionele nieuwsmedia in coronatijden, maar ook met de aanslagen in Brussel en de oorlog in Oekraïne, aan 'bangmakerij en paniekzaaierij' doen is een tweede grote reden om af te haken.  

3. Te veel sensatie

‘Ik erger mij dood aan hoe titels op een sensationele manier mensen willen overtuigen om toch iets te gaan lezen. Die clickbait, ik merk dat veel dingen uit de context worden getrokken. Zelfs de klassieke of kwalitatieve kranten zijn daar heel hard mee bezig’, getuigt een respondent. Vooral vrouwen op links of in het  centrum van het politieke spectrum ergeren zich aan ‘te veel sensatie’, onder andere in titels.

4. Het is niet nuttig voor mij

Ten slotte gaven een aantal voornamelijk vrouwelijke respondenten aan dat nieuws voor hen weinig nut heeft. ‘Daar worden dingen verteld waar ik geen nut mee heb en dingen waar ik niks aan kan veranderen.

Dat heeft niks met mij te maken, ik kan hier ook niets aan doen.

Op onze vraag of nieuws over de energieprijzen dan niet goed om te weten was, antwoordde deze jonge vrouw: ‘Dat is zwijgen en betalen hè. Ik vind dat vrij onnuttig.’

Het afhaken zit in stijgende lijn en vooral de jongere generaties drukken onbehagen uit over de decennialang gangbare nieuwscriteria en hun focus op sensatie problemen en conflict. ‘Journalisten zijn geconditioneerd om negatief nieuws te brengen, dat laat zich makkelijk vangen,’ meent een van de interviewpartners. 

Coronaberichtgeving voedde wantrouwen

Behalve de mensen die het nieuws vermijden, zijn er ook die het wel nog volgen, maar het wantrouwen. De voornaamste redenen daar is dat het te eenzijdig is en het beleid bestendigt, bijvoorbeeld in verband met corona.

Verder speelt bij wantrouwers argwaan tegen wat ze zien als belangenvermenging tussen nieuwsmedia enerzijds en politiek en/of big bussiness anderzijds.

Het onderzoek eindigt met de wensen van wantrouwers en afhakers voor de media. Wie verzucht dat de nieuwsmedia te eenzijdig, partijdig en beleidsbestendigend zijn, hoopt op meer tegensprekelijk debat, tegenstemmen en representativiteit. Wie de media verdenkt van belangenvermenging met politiek, aandeelhouders en adverteerders vraagt om een aantoonbare onafhankelijkheid, meer onderzoeksjournalistiek en vooral transparantie in hoe journalisten aan hun bronnen en cijfers komen. Bij veel afhakers leeft het verlangen naar opbouwende en verbindende nieuwsitems.

Lang niet alle  wantrouwers en afhakers vallen terug te winnen voor de traditionele nieuwsmedia. Het ouderwetse café is als bron van informatie goeddeels vervangen door de digitale toog. Enkel rechtstreeks het gesprek aangaan met de ander, ook die ander die we niet spontaan tot onze kennissen- of vriendenkring zouden rekenen en die soms heftig reageert, kan het eigen perspectief verruimen en de voeling behouden met wie we niet spontaan tegenkomen.

• Lees meer over het onderzoek op de website van de Vlaamse Vereniging van Journalisten.