6 dingen die je moet weten over de nieuwe VN-ontwikkelingsdoelen

Wij zijn de eerste generatie die de armoede kan stoppen, en de laatste generatie die de klimaatopwarming kan stoppen. Dat zei VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon toen hij in mei ons land bezocht. Het stoppen van armoede en klimaatverandering zijn de belangrijkste pijlers van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Op 25 tot 27 september zullen ze worden goedgekeurd, tijdens de Algemene Vergadering van de VN in New York.

1. Wat zijn de Duurzame Ontwikkelingsdoelen eigenlijk?

De SDG’s volgen op de 8 Millenniumdoelen. Die werden aan de start van het nieuwe millennium opgesteld, als concrete uitwerking van de Millenniumverklaring uit het jaar 2000. Het belangrijkste doel: halvering van de armoede in 2015.

In 2000 was het de eerste keer dat de wereld samen zat om een globale aanpak van armoedebestrijding te bedenken.

De Millenniumdoelen waren:

1. Het halveren van de extreme armoede en honger
2. Het tot stand brengen van universeel basisonderwijs
3. Het promoten van gelijke behandeling voor mannen en vrouwen
4. Het met 2/3 reduceren van kindersterfte
5. Het met 3/4 reduceren van kraambedsterfte
6. Het terugbrengen van de verspreiding van HIV/AIDS, malaria en andere belangrijke ziekten
7. Het verzekeren van een duurzaam milieu
8. Het creëren van een globaal partnerschap voor ontwikkeling

Het streven was dat de 8 doelen in 2015 behaald zouden zijn. Nu het einde van 2015 met rasse schreden dichterbij komt, is het tijd voor nieuwe voornemens. 17 nieuwe doelen voor de wereld, met een veel grotere nadruk op klimaatproblemen. Deadline: 2030.

2. Maar wacht, wat is er van de millenniumdoelen geworden?

Voor we verdergaan, eerst een evaluatie. Zijn de Millenniumdoelen gebolwerkt? Het hoofddoel was het halveren van de extreme armoede ten opzichte van 1990. Dat is gelukt! Toch leven er nog 800 miljoen mensen onder de grens van 1,25 dollar per dag.

Doel 2, basisonderwijs voor iedereen, is niet gehaald, maar met 91% van de kindjes in de schoolbanken zijn we goed op weg.

Ook zitten er nu even veel meisjes als jongens op de basisschool, een belangrijk subdoel.

De wereldwijde kinder- en kraambedsterfte daalde met ongeveer de helft, in plaats van de beoogde 2/3 en 3/4. Hiv en aids zijn niet gestopt, maar er is wel een daling van 40% in het aantal nieuwe infecties behaald. Halvering van het aantal mensen zonder goede toegang tot drinkwater (een belangrijk subdoel van doel 7: een duurzaam milieu) is in 2010 al gelukt. Toch blijft dit een belangrijk onderwerp, omdat nog altijd 663 miljoen mensen zonder goede watervoorzieningen zitten.

Zo kunnen we concluderen dat er goede vorderingen zijn gemaakt, maar dat veel Millenniumdoelen niet gehaald werden en dat blijvende inspanningen nodig zijn. Het belang van nieuwe wereldwijde doelen voor duurzame ontwikkeling wordt daardoor nog eens extra onderstreept.

3. Zijn de nieuwe doelen echt anders dan de vorige?

Toch wel. Allereerst zijn ze uitgebreider: de 17 in plaats van 8 doelen geven een veel grotere prioriteit aan het stimuleren van duurzaamheid, het tegengaan van klimaatverandering en het beschermen van oceanen en bossen. Armoede en klimaatverandering hangen immers nauw samen. Ook paus Franciscus onderstreepte dat in zijn recente encycliek Laudato si: het zijn de armsten die het meest te lijden hebben onder klimaatrampen als droogte en overstromingen. Daarnaast zijn de thema’s innovatie, werk en vrede toegevoegd aan de lijst.

De nieuwe ontwikkelingsdoelen zijn radicaler dan de vorige. Geen halvering, maar volledige uitbanning van honger en armoede is dit keer het ambitieuze doel.

Tot slot zijn de nieuwe doelen universeel, dus van toepassing op de hele wereld. Logisch zou je denken, maar waar de millenniumdoelen zich vooral op de ontwikkelingslanden richtten, zijn deze doelen ook voor de rijke landen bestemd. Een goede zaak, aangezien de armoede in rijke landen aan het toenemen is, volgens dit rapport van UNICEF uit 2014, bijvoorbeeld.

4. Hoe kwamen de Ontwikkelingsdoelen tot stand?

De Millenniumverklaring uit het jaar 2000 werd gauw vergeten, doordat er geen concrete doelen in stonden. De 8 Millenniumdoelen werden daarom enige maanden later opgesteld door een stel geleerde heren onder leiding van Kofi Annan, toenmalig secretaris-generaal van de VN. In de achterkamertjes, zou je kunnen zeggen. De lidstaten hadden daar verder geen inspraak in en vooral de landen waar de doelen om draaiden (het ‘Zuiden’) waren daar boos over. Het rijke Noorden zou wel even beslissen wat goed voor ze was?

De nieuwe ontwikkelingsdoelen zijn bottom-up tot stand gekomen. Bijna 3 jaar werd eraan gewerkt in talloze conferenties, vergaderingen, commissies en werkgroepen.

Het begon met de klimaattop die plaatsvond in Rio de Janeiro in 2012. Tijdens deze conferentie voor duurzame ontwikkeling kwamen de 192 VN-lidstaten overeen dat er duurzame ontwikkelingsdoelen opgesteld moesten worden. Geen achterkamertjespolitiek dit keer. Er werd een speciale Open Werkgroep opgesteld bestaande uit 70 landen (België was daarin niet vertegenwoordigd), die in de afgelopen 2,5 jaar 13 keer bij elkaar kwam.

Daarnaast heeft zo’n beetje elk land, elke belangengroep, elk bedrijf, elke wetenschapper en elke denktank in de afgelopen jaren zijn stem kunnen laten horen. Evenals de kerk: meer dan 60 internationale burgemeesters vergaderden in juli bijvoorbeeld nog met de paus. Belangengroepen schreven heel wat persberichten en papers en ook burgers werden geraadpleegd. Op het online platform The World We Want werden bijvoorbeeld kinderen en ouderen aangemoedigd om hun mening te geven.

Dat uitgebreide overleggen leverde 17 nieuwe doelen en 169 subdoelen op. Met het risico te allesomvattend willen zijn, zijn ze alleszins ambitieus en breed gedragen.

5. Is er geen kritiek op de Ontwikkelingsdoelen?

Natuurlijk is er kritiek. Vooral het risico dat de doelen te uitgebreid en daardoor onhaalbaar zouden zijn, wordt bekritiseerd. VN-topman Jan Vandemoorte bijvoorbeeld, die meeschreef aan de Millenniumdoelen, vindt de nieuwe doelen een soepje, zo zegt hij in een interview met MO*magazine. Er zijn volgens hem te veel targets, ze zijn bovendien veelal onbegrijpelijk voor het grote publiek én ze zijn niet meetbaar.

Wat de meetbaarheid van resultaten betreft: ook VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon maakt zich daar zorgen over. In veel ontwikkelingslanden wordt het aantal geboortes bijvoorbeeld slecht geregistreerd, laat staan dat er goede cijfers over de kindersterfte zijn.

Bij de uitvoering van de ontwikkelingsdoelen roept Ban Ki-moon daarom op tot een wereldwijde datarevolutie.

Een onafhankelijke adviesgroep is daar nu mee bezig, te volgen op UNdatarevolution.org.

Jens Martens, directeur van waakhond Global Policy Forum, wijst in een interview op OneWorld.nl op de structurele hindernissen die het behalen van de Millenniumdoelen in de weg hebben gezeten. Zaken als oneerlijke handel en belastingontduiking door grote multinationals bijvoorbeeld. Dáár moet de wereld zich volgens hem veel meer op richten.

Daarmee samenhangend bekritiseert hij de vage formulering van Millenniumdoel 8: het creëren van een wereldwijd partnerschap voor ontwikkeling. Dat doel moet dit keer concreet geformuleerd worden, om een tweede falen te voorkomen.

Millenniumdoel 8 is SDG 17 geworden: het revitaliseren van het wereldwijde partnerschap en het versterken van de implementatiemiddelen. Met 19 subdoelen is dit doel hopelijk concreet genoeg geformuleerd om dit keer wel succesvol te zijn.

6. Dus, zien we het zitten?

Alle honger en armoede in de wereld volledig uitbannen tegen 2030? Zoals Ban Ki-moon al zei: in principe hebben we er nu de middelen voor om het mogelijk te maken. Maar een grote uitdaging wordt het wel. De ontwikkelingsdoelen zijn geen wettelijke verplichting, noch zijn ze juridisch bindend. Elke VN-lidstaat bepaalt dus zelf wat hij ermee doet.

De ontwikkelingsdoelen zijn alleen haalbaar als iedereen meewerkt. Bij gebrek aan een controlerend orgaan moeten burgers goed geïnformeerd zijn.

Wakkere wereldburgers kunnen bij hun volksvertegenwoordigers aandringen op naleving van de beloftes en op concrete inspanningen voor het verwezenlijken van de ambitieuze Duurzame Ontwikkelingsdoelen. Bottom-up, zoals ze bedoeld zijn.