Antieke zandloper teruggevonden: 'Moest te lange preek voorkomen'

In de 18de eeuw konden dominees een boete krijgen als hun preek te lang duurde. Een zandloper aan de kansel hield hen bij de les. Toen Gert-Jan Westoff rond 2013 onderzoek deed naar een 17de-eeuwse tafel uit Genemuiden, ontdekte hij dat een zekere dominee Vermeer, predikant van de plaatselijke kerk, zo'n zandloper in 1882 uitleende aan de Vereniging van Overijssels Recht en Geschiedenis in het kader van een tentoonstelling. "Vermeer was in die tijd al dominee in Zwolle en had de Genemuider zandloper kennelijk in eigen bezit", zegt de historicus in Nederlands Dagblad. "Dat riep bij mij de vraag op: is hij er nog, en zo ja, waar dan?"

Jarenlang zocht Westoff tevergeefs, tot het Historisch Centrum Overijssel in Zwolle hem aantrof in een collectie van het in 2017 gesloten Stedelijk Museum van diezelfde stad. Aangezien de kerk van Genemuiden in de 19de eeuw verwoest werd door een brand, is de hervonden zandloper nu een van de weinige schatten die de kerk rijk is. Voor de historicus zou een droom in vervulling gaan als het object zou kunnen terugkeren naar zijn oorspronkelijke plek.

Boetes voor te lange preken kwamen in de 18de eeuw wel in meerdere kerken voor. Ook voor wie de kerk te vroeg verliet, waren er boetes. De grote kerkenraad, een bestuursorgaan van kerken in een stad, bepaalde de hoogte en de bestemming van het geld. Meestal ging het naar sociale doelen uit die tijd.