Een beeldende aanzet om te bezinnen

Her en der houden parochies de traditie van de hongerdoek in de veertigdagentijd in ere

„Je kunt mensen overladen met bezinningsteksten. Of je kunt hen prikkelen op een andere, gevoelsmatige manier”, zegt Chris Sarens van de parochieploeg van Sint-Amandus Malderen. „Een visueel element zoals een hongerdoek is een meerwaarde tijdens de veertigdagentijd, zeker nu vieringen slechts beperkt mogelijk zijn. Onze kerk is open. De hongerdoek hangt boven het hoogaltaar en nodigt uit tot bezinning, reflectie of meditatie.”
De honger- of vastendoek stamt uit de middeleeuwen en werd toen gebruikt om de hoofdbeuk af te sluiten van priesterkoor en altaar en aldus het kerkinterieur tijdens de vasten te versoberen. In 1976 herintroduceerde Misereor, de Duitse tegenhanger van Broederlijk Delen, de traditie door kunstenaars, vaak uit (partner)landen in het Zuiden, hongerdoeken te laten ontwerpen.
Via Broederlijk Delen verspreidden ze zich aanvankelijk ook in Vlaanderen, maar dat is nu al een tijd niet meer het geval. Sommige parochies grijpen echter geregeld terug naar oude hongerdoeken, bijvoorbeeld voor gebedsvieringen, of kopen de nieuwe uitgaven van Misereor in Duitsland of Nederland aan. „Van de hongerdoek 2019/2020 verstuurden we drie exemplaren naar België, dit jaar waren het er zeven”, vertelt Petra Janssen van de Nederlandse Vastenactie.
Parochies die structureel hongerdoeken gebruiken tijdens de veertigdagentijd blijken daar vaak relatief recentelijk mee te zijn begonnen. „In 2015 organiseerden we een tentoonstelling met de hongerdoeken die we in ons bezit hadden, aangevuld met wat we konden uitlenen bij Broederlijk Delen”, zegt Katrien Cocquyt, parochieassistent in de Parochie in Assenede-Evergem-Zelzate. „Voordien kenden niet alle parochiegemeenschappen het concept, maar sindsdien hangen we toch elk jaar een gebedsviering op aan een hongerdoek. De nieuwste exemplaren zijn abstract. Dat ligt je of het ligt je niet, maar ze verwijzen wel telkens naar een Bijbelvers en zo kun je ze catechetisch inzetten. Soms vallen we ook terug op een ouder hongerdoek uit het campagneland van Broederlijk Delen, of op een dat aansluit bij de zondagslezingen.”
In de Sint-Amanduskerk in Erps wordt sinds zowat zeven jaar een hongerdoek uitgehangen. Dit jaar is dat Hoop voor de mensen aan de kant, een bekend doek van de Duitse priester-kunstenaar Sieger Köder uit 1996 met Bijbelse taferelen. „Die kunnen we in de liturgie doortrekken naar de actualiteit”, zegt kerkfabriekvoorzitter Michel Tops. „De abstracte doeken kochten we om die reden niet aan.”
In Malderen hangt sinds Aswoensdag wel het abstracte Mens, waar ben je van Uwe Appold uit 2019. „Dat is een prachtige vraag voor de vasten. Vanaf Witte Donderdag vervangen we de doek door die van Köder, waarop het lijden centraal staat”, zegt Chris Sarens. „De nieuwe doek, Mijn voeten geef je de ruimte, beeldt een röntgenfoto van een voet uit. Ik vind het mooi, maar kreeg de ploeg nog niet mee. Misschien krijgt het volgend jaar een kans.”

Lees ook de bijdrage op Kerknet, doe mee aan onze wedstrijd en maak kans op een duoticket voor het nieuwe bezoekerscentrum van de Sint-Baafskathedraal in Gent op www.kerknet.be/doortocht.