Bijbel van A tot Z ~ G van Geest

Wat betekent eigenlijk het woord ‘geest’? Het woordenboek van Van Dale geeft als eerste betekenis het denkend, voelend en willend deel van de mens. Maar in de Bijbel is dat eigenlijk het hart: daar komen denken, voelen en willen samen en leiden aldus tot een ethisch georiënteerd leven.

In de Joodse Bijbel – ons Oude Testament – is de geest een levensbeginsel dat van God uitgaat. ‘Adem’ en ‘geest’ staan dan ook dicht bij elkaar, zoals in het boek Job (32,8):

• Maar het is de geest van God in de mens,
  de adem van de Ontzagwekkende die inzicht brengt.

De geest brengt tot leven, maar doet nog meer. Door de gave van de geest die van God uitgaat, is de mens in staat om rechtvaardig en goed leiding te geven. In het boek Numeri zegt God tegen Mozes: 

• Ik zal neerdalen om daar met jou te spreken, en een deel van de geest die op jou rust zal ik op hen overdragen. Dan kunnen zij samen met jou de last van het volk dragen en hoef je dat niet langer alleen te doen. (17,17)

Naast Mozes krijgen hier de oudsten een deel van de geest. Ook de profeten in Israël worden begiftigd met die geest van God, waardoor zij zowel het volk als de machthebbers recht in de ogen kunnen kijken, zonder vrees.

Uiteraard zal de profeet die begiftigd is met de geest van God, ook tegenstand ondervinden. De radicaliteit van de profeten staat daar borg voor. 

De Israëlieten herkennen meteen wanneer een mens tot profeet wordt geroepen: 

• De ​profeten​ uit ​Jericho, die ​Elisa​ vanaf de overkant in het oog hielden, zeiden tegen elkaar: “De geest van ​Elia​ is op ​Elisa​ neergedaald.” Ze gingen hem tegemoet en knielden voor hem neer. (2 Koningen 2,15)

Jezus en de dienaar uit Jesaja

Het was in Israël altijd weer een bijzondere ervaring wanneer een gewone mens door de geest van God werd aangeraakt en gezonden. In het tweede deel van het boek Jesaja treedt een ‘dienaar’ op, een anonieme profeet:

• Hier is mijn dienaar, hem zal ik steunen,
  hij is mijn uitverkorene, in hem vind ik vreugde,
  ik heb hem met mijn geest vervuld.
  Hij zal alle volken het recht doen kennen. (42,1)

Ook Jezus wordt, bij zijn doopsel door Johannes, met deze geest van God begiftigd. De stem uit de hemel verklaart dan: in Hem vind ik vreugde, waarmee Jezus en de dienaar uit het boek Jesaja op één lijn geplaatst worden.

Kwade geesten

De mens kan echter ook door een andere geest in beslag genomen worden. In het evangelie is er vaak sprake van ‘kwade geesten’ die bezit nemen van de mens, hem van zijn vrijheid beroven en afhankelijk maken van een fundamenteel gebrek. Wanneer mensen, die ‘bezet’ worden door een dergelijke geest, Jezus ontmoeten, begint die geest zich automatisch tegen Jezus te verzetten. Want ze voelen dat Jezus macht over hen heeft.

Jezus is erop uit de mensen van elke kwade geest te bevrijden, en hun een nieuwe vrijheid te schenken.

(Die vrijheid wordt pas volkomen wanneer die mens er dan uit besluit om zijn leven voortaan af te stemmen op Jezus, en hem te ‘volgen’.)

Geest staat voor beweging

In het Johannesevangelie wordt op een bijzondere manier gesproken over de geest. In zijn ontmoeting met een Samaritaanse vrouw bij de put van Jakob, zegt Jezus tegen haar:

• Maar er komt een tijd, en die tijd is nu gekomen, dat wie de Vader echt aanbidt, hem aanbidt in ​geest​ en in waarheid. De Vader zoekt mensen die hem zo aanbidden, want God is ​Geest, dus wie hem aanbidt, moet dat doen in ​geest​ en in waarheid. (Joh 4,23-24)

God zelf is ‘Geest’, zegt Johannes. God is daarmee een en al dynamiek, niet statisch, maar altijd in beweging. Hij is het ook die beweging veroorzaakt onder de mensen. Zo houdt Jezus het voor aan Nikodemus, leerling en lid van de Hoge Raad:

• De wind waait waarheen hij wil; je hoort zijn geluid, maar je weet niet waar hij vandaan komt en waar hij heen gaat. Zo is het ook met iedereen die uit de ​Geest​ geboren is. (Joh 3, 8)

Wanneer christenen samen komen, doen zij dat in de Naam van Vader, Zoon en Geest. In onze westerse, rationele manier van denken is er vaak geen plaats voor de Geest. Maar Karl Rahner wees ons erop: zonder de aandacht voor de werking van de Geest, zal het christendom verdorren.

Het christendom zal mystiek zijn of het zal niet zijn. Karl Rahner

Hoe kun je ruimte scheppen voor de Geest, bijvoorbeeld in de liturgie? Een dynamische liturgie laat het onverwachte toe en nodigt deelnemers uit. Dus laat het maar geregeld eens goed waaien in onze gelederen!

Welk woord of begrip uit de Bijbel wil jij laten uitleggen door Jean Bastiaens? Schrijf een reactie hieronder of stuur een mail naar de redactie.