Bijbel van A tot Z ~ Heerlijkheid

Misschien slaak je na een taartje wel eens een tevreden zucht: Dat was een en al heerlijkheid! Van veel zaken kunnen we zeggen dat ze ‘heerlijk’ zijn: niet alleen gerechten, maar ook ervaringen of zelfs mensen. Maar eigenlijk heeft het woord een heel andere oorsprong.

Landgoed waar het heerlijk leven is

In vroegere tijden had je landbezitters en landarbeiders. Een landbezitter was een ‘heer’, zijn landgoed een ‘heerlijkheid’, uitgestrekt of niet. Aan het bezit van deze heerlijkheid waren allerlei rechten verbonden. De kleine man had hier niks in de pap te brokken!

In de Bijbel komt het woord ‘heerlijkheid’ voor in verbinding met God. Niet om hem aan te duiden als bezitter of eigenaar – daar hebben we het woord ‘baäl’ voor. (Zie Bijbel van A tot Z ~ Baäl.)

De ‘heerlijkheid van God’ heeft te maken met zijn uitstraling, want hier hebben we te maken met een echte ‘heer’, die uit is op recht en gerechtigheid voor alle mensen, in het bijzonder voor de landlozen en maatschappelijk kwetsbare mensen. En dus komt hier ook die eerste betekenis om het hoekje kijken:

Déze God is nu eens echt een ‘heerlijke’ God, een God van wie de rechteloze iets verwachten mag waarvan hij kan genieten.

Mozes wil Gods heerlijkheid zien

We komen daarvan meer op het spoor in een tekst waarin Mozes kennismaakt met de ‘heerlijkheid’ van God. Dit gebeurt bovenop een berg, in de woestijn.

Een bergtop is vaak een heilige plaats: daar heb je overzicht. Alles is weids. Het geluid van de wind wordt als een stem. Op grote hoogte weet de mens zich dikwijls verbonden met God, die heel de uitgestrektheid van hemel en aarde in stand houdt. Zo lezen we dan in het boek Exodus de volgende passage (hoofdstuk 33, verzen 18 tot 23):

• Mozes​ vroeg: ‘Laat mij uw heerlijkheid zien.’ Hij antwoordde: ‘Ik zal in mijn goedheid aan u voorbijgaan en in uw bijzijn de naam HEER uitroepen. Want Ik schenk ​genade​ aan wie Ik wil en ​barmhartigheid​ aan wie Ik wil.’ Maar Hij voegde eraan toe: ‘Mijn gelaat kunt u niet zien, want geen mens kan mijn gelaat zien en in leven blijven.’ Toen sprak de HEER: ‘Hier bij Mij is nog plaats; kom op de rots staan. Wanneer mijn heerlijkheid voorbijgaat, zal Ik u in de rotsholte laten schuilen, en als Ik voorbijga zal Ik u met mijn hand beschermen. Als Ik dan mijn hand terugtrek, kunt u Mij van achteren zien, want mijn gelaat kan niemand zien.’

Een cryptische passage. Mozes staat hoog op de berg en heeft daar een indringende Godservaring. Zo nabij heeft hij de God van alle leven nog nooit ervaren. En wanneer hem die ervaring overvalt, stamelt hij: Laat mij uw heerlijkheid zien. Die heerlijkheid is de uitstraling van God, het licht dat Hem/Haar omgeeft, een licht dat zo sterk is dat geen mens ernaar kan kijken – vergelijk het met de zon.

Van deze heerlijke God kan alleen maar de reflectie gezien worden, als iemand die de goedheid belichaamt en die aan zijn schepselen genade en barmhartigheid wil bewijzen.

Moeilijke woorden vervangen?

De vertalers van de Nieuwe Bijbelvertaling vonden dit toch een moeilijk woord, en kozen daarom voor een alternatief voor ‘heerlijkheid’: soms geven zij dat weer met ‘de luister van God’, een andere keer met zijn 'majesteit'. Alles heeft zijn voordeel en zijn nadeel, dat wist Johan Cruyff toch al!?

Laten we dus toch maar een plaatsje open laten in onze taal voor het woord ‘heerlijkheid’. Juist die combinatie van ‘lekker & smakelijk’, van ‘prachtig domein’ en van ‘de oplichtende goedheid van God’ maakt er iets heel speciaals van.

Welk woord of begrip uit de Bijbel wil jij laten uitleggen door Jean Bastiaens? Schrijf een reactie hieronder of stuur een mail naar de redactie.